مطالعه درختان زیستگاهی‌ در توده‌های آمیخته و میان‌بند در جنگل‌های هیرکانی (پژوهش موردی: جنگل خیرود نوشهر)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جنگل‌داری، گروه جنگل‌داری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

2 نویسنده مسئول، دانشیار، گروه جنگل‌داری و اقتصاد جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

10.22092/ijfpr.2023.363743.2122

چکیده

سابقه و هدف: برخی از مؤلفه‌های ساختاری جنگل مانند درختان زیستگاهی با ایفای نقش‌ حیاتی خود به‌عنوان زیستگاه و تعدیل‌کننده محیط فیزیکی برای بسیاری از موجودات، سبب افزایش در غنای ساختاری و تاب‌آوری بوم‌سازگان می‌شوند. توجه به درختان زیستگاهی و حفاظت از تنوع زیستی در جنگل‌ها شامل مدیریت عناصر خاصی است که در چرخة تحول طبیعی جنگل یافت می‌شوند. بنابراین، هدف از این پژوهش، بررسی ساختاری درختان زیستگاهی در جنگل‌های آمیخته و میان‌بند در تعدادی از پارسل‌های مدیریت‌شده در جنگل خیرود در شهرستان نوشهر بود.
مواد و روش‌ها: پارسل‌‌های 305، 306، 309، 310 و 311 در بخش گرازبن برای این پژوهش انتخاب شدند. بخش گرازبن به‌عنوان سومین بخش از جنگل‌های آمیخته پهن‌برگ ناحیه خزری شمال کشور در جنگل آموزشی و پژوهشی خیرود دانشگاه تهران در هفت کیلومتری شرق شهر نوشهر از نوار جنگل‌های هیرکانی ایران واقع شده است. برای انجام این تحقیق،  قطر همه درختان دارای مشخصات موردنظر و در حد زیادتر از شمارش با استفاده از آماربرداری صددرصد در همه پارسل‌های مذکور اندازه‌گیری شدند. شرایط مورد نظر شامل درختان سرشکسته، قارچ‌زده، توخالی از قسمت کنده، ریشه‌کن‌شده، تنه‌شکسته، چنگالی، دارای خمیدگی، دارای غده، دارای آشیانه، خشک‌دار سرپا، درختان کهن‌سال و دارای جاروی جادوگر بودند. برای شناسایی و تشخیص هر کدام از درختان واجد شرایط به عنوان درخت زیستگاهی از معیارها و روش‌های مختلفی استفاده شد تا مطلوبترین ارزیابی در مورد هر یک از آنها صورت گیرد. به عنوان نمونه، برای شناسایی درختان دارای آشیانه پرندگان علاوه بر تشاته‌های چشمی از دوربین‌های ویژه‌ای نیز استفاده گردید. تعداد در هکتار در طبقه‌های قطری برای همه‌ درختان زیستگاهی در هر پارسل محاسبه شد. همچنین، میانگین تعداد و قطر انواع خردزیستگاه در هر هکتار در پنج پارسل‌ مورد مطالعه به‌دست شد.
نتایج: یافته‌ها نشان داد که بیشترین فراوانی درختان زیستگاهی در واحد سطح (95/10 اصله در هکتار) مربوط به پایه‌های توخالی از ناحیه کنده و امتداد ریشه‌ها بود، درحالی‌که کمترین آن (55/0 اصله در هکتار) به درختان دارای جاروی جادوگر تعلق داشت. بیشترین فراوانی درختان زیستگاهی در پارسل‌های 305، 306، 309 و 311 مربوط به درختان توخالی از ناحیه کنده و گورچه درخت به‌ترتیب با 287، 226، 445 و 197 اصله بودند. در پارسل 310 بیشترین فراوانی درختان زیستگاهی (586 اصله) به درختان دارای خمیدگی اختصاص یافت. وضعیت قطری درختان زیستگاهی نشان داد که قطر درختان کهن‌سال، دارای جاروی جادوگر، قارچ‌زده و لانه‌دار به‌طور میانگین 114، 111، 4/78 و 9/63 سانتی‌متر بودند، درحالی‌که کمترین قطر با میانگین 5/21 سانتی‌متر به درختان سرشکسته تعلق داشت. مقایسه میانگین فراوانی انواع درختان زیستگاهی در پارسل‌های مورد مطالعه نشان‌دهنده معنی‌دار بودن اختلاف بین آن‌ها برای انواع خردزیستگاه‌های بررسی‌شده به‌احتمال 95 درصد بود.
نتیجه‌گیری کلی: هدف از تغییر سیاست‌ها در مدیریت جنگل‌های هیرکانی، تأکید بر مدیریت پایدار، بهبود روش‌های حفاظت از جنگل‌ها و حفظ ارزش‌های طبیعی آن است. به‌نحوی‌که بوم‌سازگان جنگل همچنان بتواند طیف گسترده‌ای از خدمات مانند تفرج، تأمین آب، غذا، چوب، هوای پاک و ترسیب کربن را به جامعه عرضه کند. نتایج این پژوهش نشان داد که در واحدهای مدیریتی مورد مطالعه، انواع مختلفی از درختان زیستگاهی حضور دارند. این درختان باتوجه‌به نوع پارسل و تیپ موجود در آن، مقدار و فراوانی متفاوتی دارند و در طبقه‌های مختلف قطری توزیع می‌شوند.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Habitat trees in mixed stands and mid-altitude elevation in Hyrcanian forests (Case study: Kheyrud forest, Nowshahr)

نویسندگان [English]

  • M. Javanmiri Pour 1
  • V. Etemad 2
1 Ph.D., Forestry and Forest Economics Department, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran
2 Corresponding author, Associate Prof., Forestry and Forest Economics Department, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, Karaj, Iran
چکیده [English]

Background and objectives: Certain structural elements of forests, such as habitat trees, serve as crucial habitats and environmental modifiers for a multitude of organisms. This leads to an enhancement in the structural richness and resilience of ecosystems. The focus on habitat trees and biodiversity conservation in forests entails the management of specific elements inherent in the forest’s natural evolutionary cycle. Consequently, this study aimed to examine the structural characteristics of habitat trees in mixed and transition forests within some managed stands in the Kheyrud forest, Nowshahr County.
Methodology: Stands 305, 306, 309, 310, and 311 in Gorazbon were chosen for the study. Gorazbon is a part of the mixed broadleaf forests of the Caspian region, situated within the Khairud educational and research Forest of Tehran University. It is located seven kilometers east of Nowshahr city in the Hyrcanian forest belt of Iran. For this research, all trees exhibiting specific characteristics were measured for their diameter with 100% accuracy across all the mentioned parcels. The conditions sought included broken trees, fungi, hollow from the stump, uprooted, broken stems, deformed, curved, tuberous, with nests, dead trees, old trees, and with witch’s broom. A variety of criteria and methods were employed to identify and recognize each of the qualified trees as a habitat tree, enabling the most favorable evaluation of each. For instance, to identify trees with bird nests, special cameras were utilized alongside human observation. The number per hectare in diameter classes was calculated for all habitat trees in each parcel. Furthermore, the average number and diameter of microhabitat types per hectare were determined across the five study sites.
Results: The findings indicated that the highest frequency per unit area in hollow trees is from the stem and roots, equating to 10.95 trees per hectare, while the lowest is in trees with witches'-brooms, amounting to 0.55 trees per hectare.
Conclusion: The objective of modifying policies in the management of Hyrcanian forests is to emphasize sustainable management practices, enhance forest protection methods, and conserve the forests’ natural values. These endeavors aim to ensure that forest ecosystems persist in providing a diverse array of services to society, such as recreation, water supply, food, wood, clean air, and carbon sequestration. Accordingly, in the study management units, there exist various types of habitat trees, which exhibit diverse quantities and abundances based on the type, developmental stages, and vegetative stage, and are distributed across different diameter classes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Deformated tree
  • hollow tree
  • Kheyrud forest
  • old tree
  • uprooted tree