آزمایش پیشاهنگ درختان مقاوم به خشکی در اراضی گسترش سیلاب

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

2 استاد پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

چکیده

درختان جنس‌های اکالیپتوس و آکاسیا به‌واسطه‌ مقاومت به خشکی، قابلیت انعطاف در شرایط سخت رویشگاه و مصارف چوب و فرآوده‌های فرعی، از نظر جنگل‌کاری در مناطق خشک، به‌ویژه با استفاده از سیلابهای فصلی همواره مورد توجه بوده‌اند. به‌همین منظور و در ادامه آزمایش‌های مقدماتی سازگاری گونه‌ها، آزمایش پیشاهنگ گونه‌های درختی در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی و در چهار تکرار به‌صورت دیم در سال 1374 در اراضی پخش سیلاب گربایگان فسا به اجرا درآمد. هر تکرار شامل هشت کرت (گونه) و هر کرت شامل 49 اصله درخت با فاصله کاشت 3×3 متر بود. در طول ده سال اجرای طرح متغیرهای درصد زنده‌مانی، رویش ارتفاعی و قطری و وجود یا عدم وجود آفات و بیماریها و وضعیت شادابی درختان همه ساله اندازه‌گیری و با استفاده از نرم‌افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل سالانه و مرکب قرار گرفتند. نتایج نشان داد که از نظر درصد زنده‌مانی، گونه‌های Eucalyptus camaldulensis، E. oleosa، Acacia victoriae، A. salicina و E. microtheca در سال پایانی طرح بسیار موفق و همگی بیش از 80 درصد بقا داشته و با یکدیگر اختلاف معنی‌داری ندارند. گونه E. fruticetorum با 70 درصد زنده‌مانی دارای تفاوت معنی‌داری با گونه‌های فوق بود. از نظر ارتفاع و قطر برابرسینه، گونه‌های E. camaldulensis و A.salicina بیشترین و دو گونه A. cyanophylla و A. saligna کمترین رشد را نشان دادند. در طول سالهای اجرای طرح هیچ‌گونه آفت و یا بیماری خاصی بر روی هیچ‌کدام از پایه‌های درختان گونه‌های مختلف مشاهده نگردید و وضعیت شادابی و شکل ظاهری درختان رضایت‌بخش بود. بررسی نتایج فوق نشان می‌دهد که در مجموع گونه‌های E. camaldulensis، E. oleosa، E. microtheca، E. fruticetorum، Acacia salicina و درنهایت A. victoriae به‌رغم وجود تفاوت‌های زیاد به‌ویژه از لحاظ ارتفاع و قطر برابرسینه، گونه‌های کاملاً موفق آزمایش پیشاهنگ بوده و برای استفاده از آنها در جنگل‌کاری با سطوح وسیع در مناطق خشک و با استفاده از سیلابهای فصلی قابل توصیه می‌باشند. به‌علاوه احتمال می‌رود که چنانچه ارقام و پروونانس‌های مقاوم‌تر به سرما از دو گونه A. cyanophylla و A. saligna وارد و مورد آزمایش قرار گیرند، در شرایط رویشگاهی مشابه بتوانند به موفقیت دست یابند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A pilot trial on drought resistant tree species irrigated by floodwater

نویسندگان [English]

  • Sayyed Morteza Mortazavi Jahromi 1
  • Awhang Kowsar 2
1 Assist. Prof., Fars Research Center of Agriculture and Natural Resources (FRCANR)
2 Professor, FRCANR
چکیده [English]

Tree planting with drought tolerant species, particularly Acacia and Eucalyptus species may be considered as a logical method for rehabilitation of marginal lands which can potentially meet the needs of local people in terms of wood, fuel wood, fodder, edible fruits, etc. These goals may be much better attained when the trees are planted in floodwater spreading (FWS) systems which drastically change the desert ecosystems through provision of more water and better rooting environments. In 1994, a pilot project was carried out in FWS systems in Gareh Baygan Plain in Fars Province of Iran to study the growth and performance of four Eucalyptus and four Acacia species which had previously been tested successfully in a preliminary adaptation experiment. A randomized complete block design with four replications was employed to establish the experiment. Each replication comprised of eight plots (species) and each plot contained 49 trees with 3m×3m spacing. The seedlings were irrigated only by rain and ephemeral floodwaters. In a ten year period, growth parameters including survival percentage, height and diameter at breast height were assessed or measured every year. The existence of pests or diseases and the viability of the trees were also monitored annually and the final evaluation was made at the age of ten. Survival and growth performance of the trees were quite satisfactory. Eucalyptus camaldulensis,              E. oleosa, Acacia victoriae, A. salicina, and E. microtheca were all promising species, showing over eighty percent survival in the final year of experiment and were not significantly different from each other. The survival of E. fruticetorum was significantly different (p=0.0001) from those of the other species. Eucalyptus camaldulensis showed the highest growth in terms of height and diameter, while A. saligna ranked the lowest. It may be concluded that E. camaldulensis, E. oleosa, E. microtheca, E. fruticetorum, A. salicina, and A. victoriae were highly promising species and may be recommended for large-scale plantations in arid zones of southern Iran, using floodwater spreading systems. Moreover, further tests of cold resistant provenances of A. cyanophylla and A. saligna are recommended.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Acacia
  • EUCALYPT
  • survival
  • height
  • DBH
  • Gareh Baygan
- امتحانی، م.ح.، 1382. آکاسیا‌های بومی ایران. انتشارات دانشگاه یزد، 160 صفحه.
- بی‌نام، 1351. گزارش پیشرفت کار تحقیق در مورد کشت گونه‌های اکالیپتوس در ایران. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، 58 صفحه.
- بی‌نام، 1352. کارنامه پیشرفت علمی طرح‌های پژوهشی. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، نشریه شماره 15، 323 صفحه.
- بی‌نام، 1355. تحقیق در صرفه‌جویی مصرف آب برای جنگل‌کاری و ایجاد فضای سبز در مناطق نیمه‌خشک کشور. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، نشریه شماره 215، 103 صفحه.
- بی‌نام ، 1982. اکالیپتوس در جنگل‌کاری (ترجمه غلامعلی بنان از متن فرانسه، 1365). نشریه شماره 11، سازمان خواروبار و کشاورزی جهانی، 77 صفحه.
- ثابتی، ح.، 1348. بررسی اقالیم حیاتی ایران. انتشارات دانشگاه تهران، 266 صفحه.
- ثاقب‌طالبی، خ. و دستمالچی، م.، 1376. تحقیقات سازگاری درختان غیربومی در استان گیلان. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، نشریه شماره 168، 136 صفحه.
- جزیره‌ای، م.ح.، 1380. جنگل‌کاری در خشکبوم. انتشارات دانشگاه تهران، 450 صفحه.
- جمالی، ب.، 1363. گزارش مقدماتی نتایج طرح‌های تحقیقاتی اکالیپتوس. مرکز تحقیقات کشاورزی صفی‌آباد، نشریه شماره 18/6، 26 صفحه.
- جوانشیر، ک. و مصدق، ا.، 1351. اکالیپتوس. انتشارات دانشگاه تهران، 434 صفحه.
- سردابی، ح.، لطیفی، م.ف.، ضیایی ضیابری، س.ض.، نامور، خ.، خزایی، ح.، شبابی، ح.، لسانی، م.ر. و وب، د.ب.، 1377. بررسی سازگاری گونه‌های مختلف اکالیپتوس و کاج در مناطق ساحلی و کم‌ارتفاع شرق استان مازندران از 1350 الی 1367. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، نشریه شماره 193، 133 صفحه.
- قهاری، غ.، 1383. مطالعه خصوصیات ژئومورفولوژی و هیدرولوژیکی حوضه‌ آبخیز بیشه‌زرد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان، دانشکده علوم، گروه جغرافیا، 175 صفحه.
- کنشلو، ه.، 1380. جنگل‌کاری در مناطق خشک (جلد اول). انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، 516 صفحه.
- کوثر، آ.، 1372. بیابان‌زدائی با گسترش سیلاب: کوششی هماهنگ. مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان فارس، 58 صفحه.
- کولوبندی، م.، 1366. تحقیقات مورد نیاز در انتخاب و معرفی گونه بومی. دفتر آموزش سازمان جنگلها و مراتع کشور، 57 صفحه.
- مرتضوی جهرمی، س.م.، 1373. معرفی گونه‌های سازگار اکالیپتوس در مناطق غربی استان فارس. موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، نشریه شماره 99، 71 صفحه.
- وب، د.ب.، وزیری، ع. و تمدنی جهرمی، س.، 1352. بررسی روش کشت بذر و پرورش نهال درختان اکالیپتوس و سایر گونه‌های جنگلی. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، نشریه شماره 10، 83 صفحه.
- همتی، ا.، 1375. نتایج نهایی سازگاری گونه‌های اکالیپتوس و آکاسیا در استان کرمانشاه (قصر شیرین). مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، نشریه شماره 152، 64 صفحه.
- Anonymus, 1980. Firewood crops, shrubs and tree species for energy production. NationalAcademy of Sciences, WashingtonDC, 122 p.
- Armitage, F.B., 1985. Irrigated forestry in arid and semi-arid lands: a synthesis. International Development Research Centre, 108 p.
- Beadle, N.C.W., 1962. Soil phosphate and the delimitation of plant communities in Eastern Australia. Ecology, 43 (2): 5 p.
- Kowsar, A., Mortazavi, M. and Niazi Ardakani, M., 1996. Eight-year performance of Eucalyptus camaldulensis in waterspreaders in a sandy desert. Desertification Control Bulletin, 29: 35-41.
- Mortazavi, M. and Kowsar, A., 1994. Adaptability trials of Eucalyptus and Acacia species in a floodwater spreader in a sandy desert. In: Proceedings of 4th International Conference on Desert Development, July 25-30, 1993, Mexico, Mexico City: 204-206.
- Mugoo, K., Haridas, V., Hoffmann, J.J., Wachter, G.A., Hutter, L.K., Lu, Y., Blake, M.E., Jayatilake, G.S., Bailey, D., Mills, G.B. and Gutterman, J.V., 2001. Triterpenoid Saponins from Acacia victoriae Benth. Decrease Tumor Cell Proliferation and Induce Apoptosis, Cancer Research, 61: 5486–5490.
- Qadri, S.M.A., 1983. Monographs on Eucalyptus camaldulensis, E. microtheca and E. tereticornis. Ministery of Agriculture, Karachi, Pakistan, 83 p.