تهیه‌ نقشه‌ خطر آتش‌سوزی جنگل با استفاده از GIS و AHP در بخشی از جنگل‌های پاوه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختة کارشناسی ارشد جنگل‌داری، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه کردستان

2 استادیار، گروه جنگل‌داری، دانشکدة منابع طبیعی، دانشگاه کردستان

3 استادیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

4 کارشناس ارشد پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان

چکیده

آتش‌سوزی جنگل چه منشأ طبیعی و چه انسانی داشته باشد، یک خطر اکولوژیکی محسوب می‌شود که تأثیرات عمیقی بر پوشش گیاهی، کاربری اراضی، تولیدات، اقتصاد محلی و سلامتی دارد. شناسایی عوامل مؤثر در وقوع آتش‌سوزی و پهنه‌بندی خطر آن یکی از ابزارهای اساسی به‌منظور دستیابی به راهکارهای کنترل و مقابله با آتش‌سوزی است. در این تحقیق، تهیه‌ نقشه نواحی دارای خطر آتش‌سوزی جنگل بر پایه عوامل پوشش گیاهی، فیزیوگرافی، اقلیمی، انسانی و فاصله از جاده‌ها و رودخانه‌ها، در بخشی از حوضه پاوه‌رود به‌وسعت حدود 14880 هکتار انجام شد. ابتدا با انجام عملیات میدانی و استفاده از سامانه موقعیت‌یاب جهانی (GPS) نقشه مناطق آتش‌سوزی شده تهیه گردید. سپس با بکارگیری روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) عوامل مؤثر در بروز و انتشار آتش‌سوزی به‌صورت زوجی مقایسه و وزن هر یک از عوامل که مبین میزان تأثیر آنها بود، محاسبه شد. با توجه به مقادیر کمی وزن هر یک از عوامل، نقشه وزنی هر عامل تهیه و سپس اقدام به تهیه نقشه پهنه‌بندی خطر آتش‌سوزی با استفاده از لایه‌های وزنی و ضریب وزنی مربوط به هر یک از عوامل گردید. در نهایت پنج طبقه از دامنه خطر آتش‌سوزی جنگل از خیلی زیاد تا خیلی کم مشتق شدند. نقشه بدست آمده تطبیق زیادی با مکان‌های واقعی آتش‌گرفته داشت. نتایج نشان داد که 90 درصد از مناطق آتش‌ گرفته در پهنه‌هایی با خطر زیاد قرار دارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Risk zone mapping of forest fire using GIS and AHP in a part of Paveh forests

نویسندگان [English]

  • Faridea Mohammadi 1
  • Naghi Shabanian 2
  • Hoda Pourhashemi 3
  • Parveiz Fatehi 4
1 M.Sc. of Forestry, Faculty of Natural Resources, University of Kurdistan
2 Assistant Prof., Faculty of Natural Resources, University of Kurdistan
3 Assistant Prof., Research Institute of Forests and Rangelands
4 Senior Research Expert, Research Center of Agricultural and Natural Resources of Kurdistan province
چکیده [English]

Forest fires, as an ecological risk, whether with human or natural origin, have profound effects on land cover, land use, production, local economies, global trace gas emissions, and health. Identification of factors affecting the existence of forest fire as well as its zonation in the given watershed is one of the basic tools for forest fire control and fighting actions. The aim of this research is to develop the forest fire risk map based on vegetation, physiographic and climatic factors, human, distance to rivers and roads, in a part of Paveh forests. For this purpose, digitally diffusion forest fires map with field checks using GPS were prepared, initially. Then affecting factors were binary compared using Analytical Hierarchy Process (AHP) method by indicating the weight of each factor as indicator for their effects in occurrence of forest fire. Accordingly, the forest fire zonation risk map was prepared using weighted information layers and weighted coefficient of each factor. Five categories of forest fire risk, including very high to very low, were derived, automatically. The mapping result of the study area was found to be in strong agreement with actual fire-affected sites. The results indicate that the 90% of burned areas are located in high risk class.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • AHP
  • GIS
  • Remote Sensing
  • forest fire risk map
  • Paveh

مراجع

- ادب، ح.، حبیبی نوخندان، م.، میرزا بیاتی، ر. و ادبی فیروزجایی، ع.، 1387. پهنه‌بندی خطر آتش‌سوزی در مناطق جنگلی استان مازندران براساس شاخص پیش‌آگاهی Molgan با بهره‌گیری از تکنیک GIS. مجموعه مقالات اولین همایش بین‌المللی تغییر اقلیم و گاه‌شناسی درختی در اکوسیستم‌های خزری، دانشگاه مازندران، ساری:       189-178.
- اکبری، د.، امینی، ج. و سعادت‌ سرشت، م.، 1386. ارائه‌ مدلی ساده و سریع برای تهیه‌ نقشه ریسک آتش‌سوزی در نواحی جنگلی. مجموعه مقالات دومین همایش مقابله با سوانح طبیعی، دانشگاه تهران، تهران: 1157-1151.
- بانج ‌شفیعی، ع.، اکبری‌نیا، م.، جلالی، غ.، عزیزی، پ. و حسینی، م.، 1384. تأثیر آتش‌سوزی بر ساختار جنگل، مطالعة موردی: سری چلیر خیرودکنار (حوزه 45 گلبند نوشهر). پژوهش و سازندگی، 76: 112-105.
- بی‌نام، 1386- الف. آمار آتش‌سوزی 4 ساله‌ ایران. سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، 36 صفحه.
- بی‌نام، 1386- ب. آمار آتش‌سوزی سال 1385. اداره‌ منابع طبیعی شهرستان پاوه، 10 صفحه.
- پورمجیدیان، م.ر. و پارساخو، ا.، 1387. بررسی توزیع مکانی و مشخصات کمی و کیفی آتش‌سوزی‌ها در عرصه‌های منابع طبیعی استان مازندران. مجموعه مقالات اولین همایش بین‌المللی تغییر اقلیم و گاه‌شناسی درختی در اکوسیستم‌های خزری، دانشگاه مازندران، ساری:       264-253.
- زارع مایوان، ح. و معماریانی، ف.، 1378. بررسی روند احیاء طبیعی پوشش گیاهی در مناطق آسیب دیده‌ پارک ملی گلستان بعد از آتش‌سوزیهای سال 1374. پژوهش و سازندگی، 54: 39-34.
- شادفر، ص.، یمانی، م.، قدوسی، ج. و غیومیان، ج.، 1386. پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: حوضه آبخیز چالکرود تنکابن). پژوهش و سازندگی، 75: 126-118.
- فتاحی، م.، 1372. سیمای جنگلهای پاوه. پژوهش و سازندگی، 20: 28-22.
- گرایی، پ. و آرخی، ص.، 1387. بررسی مدل‌هایAHP  و Frequency ratio برای تهیه‌ نقشه‌ پهنه‌بندی خطر زمین‌لغزش در حوضه آبخیز سد ایلام با استفاده از تکنیک GIS. مجموعه‌ مقالات همایش ژئوماتیک، سازمان نقشه‌برداری کشور، تهران: 479-470.
- یزدیان، ف. و سهرابی، ه.، 1386. پروژه‌ مطالعات تفصیلی- اجرائی تهیه‌ طرح صیانت و توسعه‌ جنگلهای زاگرس، حوضه پاوه‌رود. مهندسین مشاور جامع ایران، 158 صفحه.
- Almedia, R., 1994. Forest fire risk areas and definition of the prevention priority planning actions using GIS. Proceedings of the Fifth European Conference and Exhibition on Geographic Information Systems, EGIS 94. Utrecht: EGIS Foundation, 2: 1700-1706.
- Chandra, S. and Arora, M.K., 2006. Forest fire risk zonation mapping using remote sensing technology. Proceedings of the SPIE, Volume 6412: 64120A.   1-64120A.10.
- Dimopoulou, M. and Giannikos, I., 2002. Towards an integrated framework for forest fire control. European Journal of Operational Research,           152 (2): 476-486.
- Ertena, E., Kurgun, V. and Musaoglu, N., 2004. Forest fire risk zone mapping from satellite imagery and GIS: a case study. XXth Congress of the International Society for Photogrammetry and Remote Sensing, Istanbul, Turkey: 222-230.
- Jaiswal, R.K., Mukherjee, S., Raju, K.D. and Saxena, R., 2002. Forest fire risk zone mapping from satellite imagery and GIS. International Journal of Applied Earth Observation and Geoinformation, 4 (1): 1-10.
- Patah, N.A., Mansor, S. and Mispan, M.R., 2000. An application of remote sensing and geographic information system for forest fire risk mapping. Bulletin of Malaysian Center for Remote Sensing: 54-67.
- Vakalis, D., Sarimveis, H., Kiranoudis, C., Alexandridis, A. and Bafas, G., 2004. A GIS based operational system for wildland fire crisis management I. Mathematical modeling and simulation. Applied Mathematical Modelling,        28 (4): 389-410.
- Xu, D., Dai, L.M., Shao, G.F., Tang, L. and Wang, H., 2005. Forest fire risk zone mapping from satellite images and GIS for Baihe Forestry Bureau, Jilir China. Journal of Forestry Research,                       15 (3): 169-174.
- Yin, H.W., Kong, F.H. and Li, X.Z., 2004. RS and GIS-based forest fire risk zone mapping in da hinggan mountains. Chinese Geographical Science, 14 (3): 251-257.
- Zhang, Q.F. and Chen, W.J., 2007. Fire cycle of the Canada's boreal region and its potential response to global change. Journal of Forestry Research,          18 (1): 55-61.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار