اثر عوامل فیزیوگرافی و انسانی بر تاج‌پوشش و تنوع گونه‌های چوبی در جنگل‌های زاگرس (مطالعه موردی: جنگل‌های حفاظت ‌شده قلاجه استان کرمانشاه)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جنگل‌داری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

2 دانشیار، گروه جنگل‌داری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان

چکیده

به‌منظور بررسی ارتباط بین تاج‌پوشش و تنوع گونه‌های چوبی با عوامل فیزیوگرافی (ارتفاع از سطح دریا، جهات جغرافیایی و شیب دامنه) و عوامل انسانی (جاده و مناطق روستایی) در جنگلهای زاگرس، منطقه‌ای به مساحت 2110 هکتار از جنگلهای حفاظت ‌شده قلاجه استان کرمانشاه انتخاب و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. بدین منظور تعداد 114 قطعه نمونه 60×60 متر به‌روش منظم- تصادفی(سیستماتیک) در شبکه‌ای به ابعاد 200×450 متر پیاده و موقعیت آنها با استفاده از دستگاه GPS ثبت و مشخصه‌های گونه و قطر تاج در دو جهت شمالی- جنوبی و غربی- شرقی برداشت شد. میزان تاج‌پوشش گونه‌های چوبی از طریق محاسبه سطح تاج گونه‌ها در سطح قطعه نمونه بدست آمد. شاخص‌های تنوع گونه‌ای شانون- وینر و سیمپسون، شاخص غنای مارگالف و همچنین شاخص‌های یکنواختی اسمیت- ویلسون و سیمپسون در هر قطعه نمونه محاسبه شد و به‌تفکیک برای طبقات مختلف ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهات جغرافیایی جدا شد. برای آزمون معنی‌دار بودن اختلاف بین میانگین شاخص‌ها در عوامل مختلف از آزمون دانکن استفاده گردید. همچنین ارتباط این شاخص‌ها و تراکم تاج‌پوشش با متغیر فاصله از جاده و مناطق مسکونی بررسی شد. نتایج نشان داد که ارتباط معنی‌داری بین مناطق مسکونی و فاصله از جاده با میزان تاج‌پوشش و تنوع گونه‌ای وجود ندارد. نتایج تحلیل همبستگی نشان داد که عوامل فیزیوگرافی با میزان تنوع ارتباط معنی‌داری دارند، به‌طوری که با افزایش ارتفاع از سطح دریا، میزان غنا و تنوع گونه‌ای افزایش می‌یابد. همچنین در شیب 25 تا60 درصد و دامنه‌های شمالی، بیشترین میزان تاج‌پوشش و تنوع گونه‌ای وجود داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Impact of physiographic and human factors on crown cover and diversity of woody species in the Zagros forests (Case study: Ghalajeh forests, Kermanshah province)

نویسندگان [English]

  • Rohollah Parma 1
  • Sha'ban Shataee Jouybari 2
1 M.Sc. of forestry, University of Agricultural Sciences and Natural Resource
2 Associate Prof., department of forestry, University of Agricultural Sciences and Natural Resource
چکیده [English]

In order to study the relation among trees and shrubs diversity to altitude, slope gradient, aspects and distance from roads and villages factors, a case study was done in the protected forests of Ghalajeh in Kermanshah province in Zagros region. Crown diameter of trees was measured in two directions (north- south and east- west) in 114 sample plots with dimension of 60 m×60 m in a 450 m×200 m sampling grid. The location of plots was registered using GPS. Then the crown cover percent in each sample plot was computed. Some biodiversity indices including Simpson and Shannon-Winner for species diversity, Margalef for richness and Simpson and Smith-Wilson for evenness were applied in each plot. Digital values of altitude, slope gradient, aspects and distance from roads and villages were extracted for each plot. The correlation analysis between crown cover and mentioned factor was done by Duncan statistical test. Results showed that crown cover and species diversity were low around of villages and roads. Results of correlation analysis were also showed that altitude, slope and aspect have significant correlation by diversity, so by increasing the altitude, the species diversity and richness are increased. Results showed that in the northern slopes and 25-60 percent slop category, the crown cover and species diversity were maximum.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • species diversity
  • physiographic and human factors
  • crown cover
  • Zagros
  • Ghalajeh

مراجع

- اسحاق نیموری، ج.، زاهدی امیری، ق.، مروی مهاجر، م.، اسدی، م. و متاجی، ا.، 1385. ارزیابی و مقایسه تنوع گونه‌ای در جوامع گیاهی Querco-Carpinetum betuliiو Fagetum orientalis، Carpino-Fagetum orientalis (مطالعه موردی: بخش‌های نم‌خانه و گرازبن جنگل آموزشی و پژوهشی خیرودکنار نوشهر). تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 14 (4): 337-326.
- اردکانی، م.ر.، 1383. اکولوژی. انتشارات دانشگاه تهران، 340 صفحه.
- پوربابایی، ح.، 1378. بررسی تنوع گونه‌های چوبی رویشگاه‌های گردو در جنگلهای گیلان. مجله منابع طبیعی ایران، 52 (1):41-35.
- جزیره‌ای، م.ح. و ابراهیمی رستاقی، م.، 1382. جنگل‌شناسی زاگرس. انتشارات دانشگاه تهران، 560 صفحه.
- حسینی، س.م.، 1379. بررسی تنوع زیستی در جنگلهای سوزنی‌برگ بومی شمال ایران. مجموعه مقالات همایش ملی مدیریت جنگلهای شمال و توسعه پایدار، انتشارات گسترده، تهران: 67-51.
- حسینی، ا.، معیری، م.ه. و حیدری، ح.، 1387. اثر تغییرات ارتفاع از سطح دریا در زادآوری طبیعی و سایر خصوصیات کمی و کیفی بلوط غرب (مطالعه موردی: جنگلهای هیانان ایلام). مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 15 (1):10-1.
- خداکرمی، ی.، 1381، بررسی شرایط رویشگاهی بنه در جنگلهای قلاجه و باینگان استان کرمانشاه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان، 87 صفحه.
- سهرابی، ه. و اکبری‌نیا، م.، 1384. بررسی تنوع گونه‌های گیاهی در ارتباط با عوامل فیزیوگرافیکی در منطقه جنگلی ده‌سرخ جوانرود، استان کرمانشاه. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 13 (3): 294-279.
- شتایی جویباری، ش.، 1382. بررسی امکان تهیه نقشه تیپ‌های جنگل با استفاده از داده‌های ماهواره‌ای (مطالعه موردی: جنگل آموزشی و پژوهشی خیرودکنار نوشهر). رساله دکتری جنگل‌داری، دانشگاه تهران، 155 صفحه.
- عباسی، س.، حسینی، س.م.، پیله‌ور، ب. و زارع، ح.، 1388. اثر حفاظت بر تنوع زیستی گونه‌های چوبی در منطقه اشترانکوه لرستان. مجله جنگل ایران، 1 (1): 10-1.
- فلاح‌چای، م.م.، 1384. نقش اکولوژیک ارتفاع از سطح دریا در تنوع گونه‌های درختی جنگلهای سیاهکل در شمال ایران، مجله منابع طبیعی ایران، 58 (1):101-89.
- Baev, P.V. and Penev, L.D., 1995. BIODIV. Program for calculating biological diversity parameters, similarity, niche overlap, and cluster analysis. Version 5.1. Pen soft, 57 p.
- Barnes, B.V., Zak, D.R., Denton, S.R. and Spurr, S.H., 1998. Forest Ecology. (4thed.), John Wiley and Sons, Inc., 773 p.
- Cumming, D.H., Fenton, M.B., Rautenbach, I.L., Taylor, R.D. and Cumming, G.S., 1997. Elephants, woodlands and biodiversity in southern Africa. South African Journal of Science, 93: 231-236.
- Daniels, R.J., Gadjil, M. and Joshi, N.V., 1995. Impact of human extraction on tropical humid forests in the Western Ghats in Uttara Kannada, South India. Journal of Applied Ecology, 32: 866-874.
- Halpern, C.B. and Spies, T.A., 1995. Plant species diversity in natural and managed forests of the Pacific Northwest. Journal of ecological application, 15: 913-934.
- Huston, M.A., 1994. Biological Diversity: the Coexistence of Species on Changing Landscapes. Cambridge university press, Cambridge, 708 p.
- Krebs, J.C., 1988. Ecological Methodology. Addison Wesley Longman, 620 p.
- Larsen, J.B., 1995. Ecological stability of forest and sustainable silviculture. Journal of forest Ecology and Management, 73: 85-96.
- Lust, N. and Nachtergale, L., 1996. Towards the challenge of biodiversity in forest and forestry. Silva Gandavensis, 61: 15-32.
- Margalef, R., 1972. Homepage to evenly Hutchinson, or why is three an upper limit to diversity? Academic Arts and Sciences, 44: 211-235.
- Neuman, M. and Starlinger, F., 2001. The Significance of different indices for stand structure and diversity in forests. Forest Ecology and Management, 145: 91-106. 
- Rao, P., Barik, S.K., Pandey, H.N. and Tripathi, R.S., 1990. Community composition and tree population structure in a sub-tropical broad-leaved forest along a disturbance gradient. Vegetation, 88: 151-162.
- Shannon, C.E. and Wiener, W., 1949. The Mathematical Theory of Communication. University of Illinois Press, 350 p.
- Simpson, E.H., 1949. Measurement of diversity. Nature, 12: 1-20.
- Smith, F., 1996. Biological diversity. Ecosystem stability and economic development. Journal of Ecological Economics, 16: 191-203.
- Waite, S., 2000. Statistical Ecology in Practice, A guide to Analyzing Environmental and Ecological Field Data. Pearson education press, 412 p.
- Whittaker, H., 1972. Evolution and Measurement of Species Diversity. Taxon, 21 (2/3): 213-225.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار