تأثیر فیزیوگرافی بر زادآوری غیرجنسی گونه انجیلی (مطالعه موردی: جنگل خیرود)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد جنگل‌شناسی و اکولوژی جنگل، دانشکده منابع طبیعی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

3 استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

4 استاد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

چکیده

گونه انجیلی جزء گونه‌های اندمیک جنگلهای هیرکانی محسوب شده و به‌طور طبیعی در جنگلهای شمال ایران می‌روید. زادآوری این گونه با روش جنسی به‌ندرت در سطح جنگل دیده می‌شود و به‌طور معمول به‌صورت غیرجنسی و به‌کمک پاجوش مشاهده می‌گردد. با هدف بررسی تأثیر ارتفاع از سطح دریا بر زادآوری غیرجنسی از طریق پاجوش، تعیین بهترین طبقه ارتفاعی از سطح دریا از لحاظ زادآوری غیرجنسی و همچنین تعیین وضعیت پاجوش‌های تولید شده به‌تفکیک قطر برابرسینه کمتر از 5 سانتی‌متر و بیشتر از 5 سانتی‌متر در طبقات مختلف ارتفاعی از سطح دریا، بخش‌های پاتم و نم‌خانه جنگل آموزشی- پژوهشی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران (جنگل خیرود) برای این مطالعه انتخاب شد. جنگل مورد مطالعه به سه طبقه ارتفاعی کمتر از 400، 400 تا 800 و 800 تا 1200 متر بالاتر از سطح دریا تقسیم‌بندی و آماربرداری در هر بخش به‌روش تصادفی در مکان استقرار این گونه انجام و تعداد 90 قطعه نمونه 10 آری برداشت شد. پاجوش‌ها به دو طبقه با قطر کمتر از 5 سانتی‌متر و بیشتر از 5 سانتی‌متر تفکیک و تعداد آنها برداشت گردید. برای مقایسه میانگین تعداد پاجوش در طبقات ارتفاع از سطح دریا از آزمون دانکن و تجزیه واریانس یک عامله و فاکتوریل با دو متغیر (سطح اطمینان 95 درصد) استفاده شد. نتایج آزمون فاکتوریل برای مشخصه ارتفاع از سطح دریا معنی‌دار و برای شیب و اثر متقابل شیب و ارتفاع معنی‌دار نبود. درختان انجیلی واقع در طبقه ارتفاعی کمتر از 400 متر از سطح دریا دارای بیشترین متوسط تعداد پاجوش با 3/10 پاجوش بودند. متوسط تعداد پاجوش تولید شده در طبقات ارتفاعی 400 تا 800 و 800 تا 1200 متر به‌ترتیب 3/8 و 6 پاجوش به‌ازای هر پایه بود. متوسط تعداد پاجوش با قطر کمتر از 5 سانتی‌متر در طبقات ارتفاعی یادشده به‌ترتیب 9/7، 5 و 5/2 پاجوش به‌ازای هر پایه انجیلی و متوسط تعداد پاجوش با قطر بیش از 5 سانتی‌متر در طبقات ارتفاعی یادشده به‌ترتیب 5/2، 2/3 و 5/3 پاجوش به‌ازای هر پایه انجیلی بود. متوسط تعداد پاجوش‌های با قطر کمتر از 5 سانتی‌متر و تعداد کل پاجوش‌های تولیدی با افزایش ارتفاع رابطه عکس داشتند. نتایج آزمون تجزیه واریانس نشان‌دهنده معنی‌دار بودن اختلاف تعداد کل پاجوش‌ها و متوسط تعداد پاجوش‌ها در طبقات قطری کمتر و بیشتر از 5 سانتی‌متر برای طبقه‌های مختلف ارتفاع از سطح دریا بود. نتایج کلی این تحقیق نشان داد که ارتفاع از سطح دریا یکی از عوامل مؤثر بر میزان زادآوری غیرجنسی گونه انجیلی است. بنابراین پیشنهاد می‌گردد که عملیات پرورشی بیشتر در طبقه ارتفاعی پائین‌تر از 400 متر از سطح دریا متمرکز شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of physiography on asexual reproduction of Iron wood (C‍ase study: Kheiroud forest)

نویسندگان [English]

  • sma'eil Khosropour 1
  • Maziar Heydari 2
  • Vaheid Etemad 3
  • Mohammad Reza Marvi Mohajer 4
1 M.Sc. student of silviculture and forest ecology, University of Tehran
2 M.Sc. student of forestry, University of Tehran
3 Assistant Prof., Faculty of Natural Resources, University of Tehran
4 Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran
چکیده [English]

Iron wood (Parrotia persica) is one of the endemic species in the Hyrcanian forests that grows naturally in the northern forests of Iran. This species is reproduced through asexual reproduction using coppice shoot. In order to determine the effect of altitude on asexual regeneration of Ironwood, Kheiroud experimental forest was selected. The altitude was categorized in the groups of 1) less than 400 m, 2) 400-800 m and 3) 800-1200 m.a.s.l. The coppice shoots were also divided into two groups of a) dbh <5 and b) dbh >5 cm. 90 circle plots, each 1000 m2, were laid out in the study area. Analyze of variance and Duncan’s test were used to compare the number of coppice shoots among and between the groups. Results showed that the maximum total number of coppice shoots (10.3/tree) was counted in the lower altitude group (400 m.a.s.l.) while, the maximum number of coppice shoots with dbh >5 cm (3.5/tree) was counted in higher elevations (800-1200 m.a.s.l.). The differences between groups were statistically significant. In general, producing of coppice shoots shows an inverse relation with increasing of altitude. This study suggests that silvicultural interventions should be more focused in lower elevations.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Parrotia persica
  • Kheiroud forest
  • coppice shoot
  • diameter classes
  • elevation classes
- اعتماد، و.، 1388. نقشه گسترشگاه تیپ‌های جنگلی بخش پاتم و نم‌خانه. دانشگاه تهران، دانشکده منابع طبیعی، گروه جنگل‌داری و اقتصاد جنگل.
- پورهاشمی، م.، 1385. عوامل مؤثر بر جست‌دهی گونه‌های بلوط در جنگلهای مریوان (مطالعه موردی: جنگل دویسه). مجله منابع طبیعی ایران، 59 (4): 830-819.
- ثابتی، ح.، 1374. جنگلها، درختان و درختچه‌های ایران. انتشارات سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، تهران، 810 صفحه.
- حسینی، ا.، معیری، م. و حیدری، ح.، 1387. اثر تغییرات ارتفاع از سطح دریا در زادآوری طبیعی و سایر خصوصیات کمی و کیفی بلوط در غرب (مطالعه موردی: ایلام). مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی، 15 (1): 10-1.
- حیدری، ر.، 1372. بررسی ضریب شکل گونه‌های راش و توسکا در بخش‌های پاتم و نم‌خانه (خیرودکنار). پایان‌نامه کارشناسی ارشد جنگل‌داری، دانشگاه تهران، 108 صفحه.
- جلالی، غ.، 1382. تأثیر ارتفاع از سطح دریا و تغییرات خاک روی زادآوری طبیعی و دیگر خصوصیات بلوط در جنگل گلندرود نوشهر. مجله پژوهش و سازندگی، 16 (پی‌آیند 58): 96-89.
- سلیمانی، ن.، درگاهی، د.، پورهاشمی، م. و امیری، م.، 1387. تأثیر عوامل فیزیوگرافی بر ساختار جست‌گروه‌های بلوط در جنگل باباکوسه علیا، استان کرمانشاه. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 16 (3): 477-467.
- عبدی، ا.، 1388. بررسی تأثیر ریشه گونه‌های جنگلی در پایداری دامنه‌ها به‌منظور استفاده کاربردی در جاده‌سازی جنگل و زیست مهندسی. رساله دکتری جنگل‌داری، دانشگاه تهران، 87 صفحه.
- عصری، ی.، 1374. جامعه‌شناسی گیاهی. انتشارات مؤسسه تحقیقات سازمان جنگلها و مراتع کشور، شماره 171، 384 صفحه.
- متاجی، ا.، 1384. گزارش اولیه طرح تحقیقاتی تهیه نقشه جوامع گیاهی جنگل خیرودکنار. دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران، 48 صفحه.
- مروی مهاجر، م.ر.، 1384. جنگل‌شناسی و پرورش جنگل. انتشارات دانشگاه تهران، 201 صفحه.
- Gardiner, E.S. and Helming, L.M., 1997. Development of Water oak stump sprouts under partial overstory. New Forests, 14: 55-62.
- Roth, E.R. and Hepting, G.H., 1943. Origin and development of oak stump as effecting their likelihood to decay. Journal of Forestry, 41: 27-36.
- Smith, D.M., 1996. The Practice of Silviculture. John Wiely & Sons Inc., 527 p.