تأثیر عوامل فیزیوگرافی بر خصوصیات کمی و کیفی ذغال‌اخته (Cornus mas L.) در جنگل‌های ارسباران

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

استادیار، دانشکدۀ منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه

چکیده

جنگلهای ارسباران در شمال غرب کشور و در استان آذربایجان شرقی قرار دارند. مسائل اقتصادی- اجتماعی جنگل‌نشینان تنوع زیستی منحصر به‌فرد این جنگلها را با تخریب فزاینده‌ای مواجه کرده است. از راهکارهای اساسی حفظ و بازسازی این جنگلها جلب مشارکت مردم از طریق آگروفارستری در تولید محصولات فرعی از درختان چندمنظوره همچون ذغال‌اخته است. این گونه به‌طور طبیعی در جنگلهای ارسباران وجود داشته و سالانه مقادیر قابل‌توجهی میوه از این درخت به روشهای سنتی استحصال می‌گردد. هدف از این تحقیق بررسی تأثیر شیب، جهت و ارتفاع از سطح دریا بر خصوصیات کمی و کیفی ذغال‌اخته می‌باشد. بدین منظور 40 قطعه نمونه دایره‌ای‌شکل به مساحت سه آر در جهت‌های مختلف جغرافیایی (10 قطعه نمونه در هر جهت) با توجه به حضور قابل توجه پایه‌های ذغال‌اخته در توده‌های بالغ انتخاب شدند. براساس نتایج این بررسی در رویشگاه‌های ذغال‌اخته و در توده بالغ، میانگین قطر برابرسینه و درصد تاج‌پوشش در دامنه شمالی به‌طور معنی‌داری بیشتر از سایر جهت‌هاست و ذغال‌اخته در توده بالغ حدود 5/4 درصد پایه‌ها را به‌خود اختصاص داده است. فراوانی پایه‌های دانه‌زاد ذغال‌اخته در دامنه‌های شمالی بیشتر و در دامنه‌های غربی کمتر از فراوانی پایه‌های شاخه‌زاد این گونه است. زادآوری این گونه در مرحله خال‌گروه با قطر برابرسینه کمتر از 5/2 سانتی‌متر، بیشترین تعداد را دارد و متوسط زادآوری در رویشگاه‌های ذغال‌اخته 1/117 اصله در قطعه نمونه می‌باشد

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effect of physiographical factors on qualitative and quantitative characteristics of Cornus mas L. in Arasbaran forests

نویسندگان [English]

  • Ahmad Alijanpour
  • Javad Eshaghi Rad
  • Abbas Banej Shafiei
Assistant Prof., Faculty of Natural Resources, University of Urmia
چکیده [English]

Arasbaran forests located in East Azarbayjan (North-West of Iran). Socio-economical problems of villagers cause increasingly destruction on exclusive biodiversity of these forests. A basic approach for preserving this forest is public cooperation in agroforestry activities for nonwood production using multipurpose trees such as cornelian cherry (Cornus mas L.). This species grows naturally in Arasbaran forests and a plenty amount of its fruit have annually been exploited in traditional manner. This study aims to assess the ecological requirement of cornelian cherry and the important factors which affect on distribution of this species. For this purpose, 40 circular samples, each 300 m2 were selected in different aspects regarding to occurrence of Cornus mas in mature stands. Results showed that DBH and crown cover means in the north aspect were significantly more than those of other aspects and the proportion of cornelian cherry in mature stands counted for 4.5% of individuals recorded in the sample. North facing aspects have more seed-origin trees of cornelian cherry than coppice ones; on the contrary west facing aspects had more coppice trees. Regeneration of this species has the highest individuals in the sapling stage with 0-2.5 cm DBH. The mean number of total regeneration (including all species) per sample was 117.1 individuals in the Cornus mas sites.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Arasbaran
  • forest stands
  • regeneration
  • cornelian cherry

مراجع

- بی‌نام، 1387. فعالیت‌های سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور در دولت نهم. انتشارات سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، 64 صفحه.
- ثابتی، ح.، 1385. جنگلها، درختان و درختچه‌های ایران. انتشارات دانشگاه یزد، چاپ چهارم، 806 صفحه.
- زبیری، م.، 1384. آماربرداری در جنگل (اندازه‌گیری درخت و جنگل). انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم،        401 صفحه.
- شامخی، ت.، 1385. بیشه‌زراعی (آگروفارستری). انتشارات دانشگاه تهران، 260 صفحه.
- عباسلو، ع.، 1379. بررسی نیاز رویشگاهی و خصوصیات کمی و کیفی بلوط و ممرز در حوضه ستن‌چای ارسباران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، 127 صفحه.
- علیجانپور، ا.، 1379. بررسی و تعیین روش آماربرداری بهینه و کاربرد آن در جنگلهای ارسباران. رساله دکتری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، 160 صفحه.
- علیجانپور، ا.، زبیری، م.، مروی مهاجر، م. و ضرغام، ن.، 1382. بررسی و تعیین روش آماربرداری بهینه در جنگلهای ارسباران. مجله منابع طبیعی ایران، 56 (4): 405-397.
- علیجانپور، ا.، زبیری، م.، مروی مهاجر، م.، ضرغام، ن. و فقهی، ج.، 1383. مقایسه ویژگیهای کمی توده‌های جنگلی دو منطقه حفاظت شده و غیر حفاظتی ارسباران. مجله منابع طبیعی ایران، 57 (3): 453-447.
- علیجانپور، ا.، زبیری، م.، مروی مهاجر، م. و ضرغام، ن.، 1386. مقایسه ویژگیهای کیفی توده‌های جنگلی دو منطقه حفاظت شده و غیر حفاظتی ارسباران. مجله منابع طبیعی ایران، 60 (1): 102-95.
- قنبری، س.، 1388. بررسی تولید، برداشت، ارزش و بهره‌برداران محصولات غیرچوبی جنگلهای ارسباران، مطالعه موردی گونه‌های ذغال‌اخته و فندق در حوضه‌های آبخیز کلیبرچای و ایلگنه‌چای. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران، 79 صفحه.
- کیخسروی، د. و کوچ‌پیده، ن.، 1386. تاریخ تحول منابع طبیعی ایران. سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور، 96 صفحه.
- مروی مهاجر، م.، 1384. جنگل‌شناسی و پرورش جنگل. انتشارات دانشگاه تهران، 387 صفحه.
- مظفریان، و.، 1383. درختان و درختچه‌های ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 1003 صفحه.
- Blankenship, B.A. and Arthur, M.A., 2006. Stand structure over 9 years in burned and fire-excluded oak stands on the Cumberland Plateau, Kentucky. Forest Ecology and Management, 225: 134-145.
- Brindza, P., Brindza, J., Toth, D., Klimenko, S.V. and Grigorieva, O., 2007. Slovakian cornelian cherry (Cornus mas L.) potential for cultivation. Acta Horticulture, 760: 433-438.
- Demir, F. and Hakki, K.I., 2003. Some nutritional, pomological and physical properties of cornelian cherry (Cornus mas L.). Journal of Food Engineering, 60: 335-341.
- Ercisli, S., Orhan, E., Esitken, A., Yildirim, N. and Agar, G., 2008. Relationships among some cornelian cherry genotypes (Cornus mas L.) based on RAPD analysis. Genetic Resources Crop Evolution, 55: 613-618.
- Ferrell, W.K., 1953. Effect of environmental conditions on survival and growth of forest tree seedlings under field conditions in the Piedmont region of North Carolina. Ecology, 34: 667-688.
- Haber, E., 2007. Eastern flowering dogwood (Cornus florida) in Canada. COSEWIC assessment and status report, 22 p.
- Harrod, J., White, P.S. and Harmon, M.E., 1998. Changes in xeric forests in western Great Smoky Mountains National Park, 1936-1995. Castanea, 63: 346-360.
- Jenkins, M.A. and Parker, G.R., 1998. Composition and diversity of woody vegetation in silvicultural openings of southern Indiana forests. Forest Ecology and Management, 109: 57-74.
- Karadeniz, T., Deligoz, H., Corumlu, M.S., Senyurt, M. and Bak, T., 2009. Selection of native cornelian cherries grown in corum (Turkey). Acta Horticulture, 825: 83-88.
- Klimenko, S., 2004. The cornelian cherry (Cornus mas L.): collection, preservation and utilization of genetic resources. Journal of Fruit and Ornamental Plant Research, 12: 93-98.
- Kuddes-Fischer, L.M. and Arthur, M.A., 2002. Response of understory vegetation and tree regeneration to a single prescribed fire in oak-pine forests. Natural Areas Journal, 22: 43-52.
- McLemore, B.F., 1990. Cornus florida L. Flowering Dogwood. Silvics of North America. Vol. 2: Hardwoods. Agric. Handb. 654, USDA, Forest Service: 278-283.
- Riley, J.M. and Jones, R.H., 2003. Factors limiting regeneration of Quercus alba and Cornus florida in formerly cultivated coastal plain sites, South Carolina. Forest Ecology and Management, 177: 571-586.
- Small, C.J. and McCarthy, B.C., 2002. Spatial and temporal variability of herbaceous vegetation in an eastern deciduous forest. Plant Ecology,            164: 37-48.
- Tural, S. and Koca, I., 2008. Physico-chemical and antioxidant properties of cornelian cherry fruits (Cornus mas L.) grown in Turkey. Scientia Horticulturae, 116: 362-366.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار