بررسی سازگاری و عملکرد چوب ارقام صنوبر تاج‌بسته (Populus nigra) در پوپولتوم مقایسه‌ای سنندج (مرحله نهایی)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول، استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان

2 دانشیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

این آزمایش با 14 کلن تاج‌بسته(Populus nigra) با فاصله کاشت 5×5 متر از سال 1380 به‌مدت 7 سال در اراضی حاشیه رودخانه قشلاق سنندج با هدف بررسی سازگاری و تولید چوب آنها اجرا شد. انتقال و کاشت نهال کلن‌ها در قالب طرح آزمایشی بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار در فروردین‌ماه 1381 انجام شد. عملیات داشت از جمله آبیاری، وجین و هرس به‌صورت یکنواخت برای مزرعه اعمال گردید. اندازه‌گیری صفات مورد بررسی (رشد قطری و ارتفاعی و قطر تاج) به‌صورت یکنواخت به‌تفکیک کرت، تکرار، کلن و سال انجام شد. نتایج نشان داد که سهم سالهای اول و دوم پس از کاشت در رشد قطری، ارتفاعی و حجمی ناچیز و سنوات مذکور مرحله استقرار نسبی نهال بوده است. میانگین صفات قطر تنه، ارتفاع و حجم چوب در هکتار کلن‌ها در پایان سال 1386 به‌ترتیب 2/15سانتی‌متر، 82/9 متر و 55/107 مترمکعب بود. تجزیه واریانس سالانه بیانگر وجود اختلاف بسیار معنی‌دار در بین کلن‌ها از لحاظ کلیه صفات مورد بررسی و در تمام سالها بود. نتیجه مقایسه میانگین صفات مورد بررسی در ارقام با آزمون دانکن (01/0 p≤) نشان داد که در پایان سال 1386 چهار کلن Populus nigra 56/52،  P.n 56/75، P.n. 62/140و P.n. 63/135 به‌ترتیب با میانگین قطر برابرسینه 9/17، 3/18، 7/15 و 16 سانتی‌متر، ارتفاع 61/10، 94/9، 53/10 و 01/10 متر و میانگین رویش حجمی سالانه در هر هکتار 61/25، 80/24، 98/19 و 70/19 مترمکعب، وضعیت شادابی عمومی متوسط تا خوب، عدم آلودگی به آفات و تنه نسبتاً صاف و به‌طور عمده یک یا دوشاخه به‌عنوان کلن‌های سازگارتر و برتر از لحاظ تولید چوب بوده در شرایط مشابه سنندج معرفی می‌گردند. البته نوع و حتی ترتیب کلن‌های برتر در شرایط عادی آزمایش (1382 تا 1385) ثابت بود و تنش خشکی سال 1386 نیز بدون تغییر در ترکیب فقط ترتیب آنها را تغییر داد. بنابراین می‌توان تعیین کلن‌های برتر را حداکثر در 5 ساله اول طرحهای سازگاری انجام و با این کار علاوه بر صرفه‌جویی در زمان و هزینه‌های تحقیقات موجب تسریع در معرفی کلن و توسعه صنوبر گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Survey on adaptation and wood yield of Populus nigra clones in comparative populetum of Sanandaj (final stage)

نویسندگان [English]

  • Bayazid Yousefi 1
  • Ali reza Modir-Rahmati 2
1 Assistant Prof., Research Center of Agricultural and Natural Resources of Kurdistan province
2 Associate Prof., Research Institute of Forests and Rangelands
چکیده [English]

In this trial, 14 clones ofPopulus nigra were studied during 2001-2008 in Sanandaj, Kurdistan province. Planting of cuttings were accomplished in early March of 2000 and transplanting and planting of saplings were conducted in early April of 2001 with space of 3m × 3m based on the Randomized Complete Block Design (RCBD) with 3 replications. Each plot contains 25 saplings that were planted as 5×5 (9 saplings as main and 16 as buffer) and some morphological and qualitative characteristics were evaluated every year. Results showed that the first and second years after planting (2000 and 2001) were "establishing phase" of saplings, which showed a very low portion of diameter at breast height (DBH), tree height (H) and wood volume (V) increment. Total means of DBH, H and V in the sixth year of experiment (2007) as final year of the study were 15.2 cm, 9.82 m and 107.55 m³/ha, respectively. Analysis of variance showed significant differences at p≤0.01 among poplar clones for all studied traits. This provides a suitable background for selection of superior clones. The combined analysis of variance revealed significant differences of clone × year interaction variance, indicating that clones responses to years conditions were different. According to the comparisons of means with Duncan’s test (p≤0.01), clones of P.n. 56/52, P.n. 56/75, P.n.62/140, and P.n. 63/135 were superior clones among the studied clones with DBH of 17.9, 18.3, 15.7 and 16.0 cm, tree height of 10.61, 9.94, 10.53 and 10.01 m, wood volume (V) at the end of the experiment 153.68, 148.79, 119.87 and 118.19 m³/ha, mean annual volume growth of 25.61, 24.80, 19.98 and 19.70 m³/ha/y and mortality percentage due to drought stress in 2007 about 25.93%, 29.63%, 40.74% and 48.15%, respectively. Superior clones showed moderate to good vitality, mainly safe from a contamination by pests point (in the normal conditions of 2000-2007) and straight stems. The wood yield of superior clones was about 1.1-1.4 times more than clones average and 1.3-1.6 times more than 2 standard clones (P.n.Saghez and P.n.Grizah) averages. Order of superior clones in the third to the seventh years of trial was almost similar. Therefore, decreasing of study time from 10 to 5 years could be possible in elimination trails. The occurred drought stress in 2007 resulted in (i) decreasing of growth of all clones and changing of order of superior clones, (ii) attacking of Melanophylla picta to field due to poor growth as secondary stress and (iii) early fall in the all clones. Because of various environmental stresses in Iran, we recommend that the stress effects (mainly drought stress) and clone tolerance as important parameters in clone selection and breeding programs should be evaluated in the future studies of clone adaptation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Populous nigra
  • Adaptation
  • wood yield
- اسدی، ف. و باقری، ر.، 1378. بررسی تغییرات سطح صنوبرکاریها با استفاده از عکسهای هوایی و پیمایش زمینی. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 3: 108-89.
- بزرگمهر، ع.، مدیررحمتی، ع.، قاسمی، ر. و عابدی، خ.، 1381. جمع‌آوری و بررسی ارقام بومی و غیربومی صنوبر در شمال خراسان- بجنورد. تحقیقات جنگل و صنوبر ایرن، 8: 158-125.
- بی‌نام، 1380. نگاهی گذرا به وضعیت تأمین چوب در استانهای غربی کشور. شرکت صنایع کاغذ غرب (جزوه کارخانه). 10 صفحه.
- بی‌نام، 1384. گزارش طرح آبرسانی و آبیاری فضای سبز شهر سنندج، جلد اول (گزارش مطالعات شناخت و امکان‌سنجی طرح، فصل 2 (مطالعات هواشناسی). مهندسین مشاور مهاب قدس، 288 صفحه.
- سالاری، ا.، 1378. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی سازگاری کلن‌های مناسب صنوبر در آذربایجان‌غربی. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 78 صفحه.
- قاسمی، ر.، 1378. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی سازگاری کلن‌های مناسب در منطقه کرج. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 69 صفحه.
- قصریانی، ف.، همتی، ا. و معروفی، ح.، 1377. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی بررسی مشخصات کلن‌های صنوبر در خزانه آزمایشی (جمع‌آوری ارقام صنوبر و ایجاد خزانه سلکسیون). مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 95 صفحه.
- میرصادقی، ح.، 1380 .گزارش وضعیت مواد اولیه صنایع کاغذ غرب (جزوه کارخانه). 10 صفحه.
- همتی، ا. و مدیررحمتی، ع.، 1381. نتایج آزمایش سازگاری ارقام پُرمحصول صنوبر در صنایع کاغذ غرب کرمانشاه. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 8: 81-59.
- یوسفی، ب.، 1376. بررسی برخی صفات مؤثر در رشد و همبستگی نهالهای یکساله 32 کلن صنوبر. پژوهش و سازندگی، 34: 23-18.
- یوسفی، ب.، 1385. صنوبر، گیاهشناسی، اهمیت، زراعت و برنامه توسعه آن. گزارش داخلی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان، 29 صفحه.
- یوسفی، ب. و مدیررحمتی، ع.، 1383. ارزیابی و گروه‌‌بندی 48 کلن صنوبر با استفاده از خصوصیات برگ و عملکرد چوب. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 12 (1): 108-79.
- یوسفی، ب. و مدیررحمتی، ع.، 1386. آزمایش سازگاری ارقام تاج‌باز صنوبر جهت معرفی مناسبترین آنها به بخش اجرا (مرحله اول). تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 15 (3): 267-253.
- Basimevi, Y., 1988. National Poplar Commission of Turkey. 55 p.
- Frohlich, H., 1973. Zuchtung, Anbau und Leistung der Papeln. (Mitt. DerHess.) Jan. esforstv. Band 10, 267 p.
- Shiji, W., 1988. A brief introduction to study on the technique for Poplar. IPC, China 5-7 Sept. 1988, 31 p.
- Toplu, F., 1999. Variation in juvenile traits of Black Poplar (P. nigra) clones in southeast Turkey.