بررسی فنولوژی گونه های جنس کنار در استان فارس

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

2 کارشناس پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

چکیده

جنس کنار (Ziziphus) از خانواده‌ی Rhamnaceae و دارای گونه‌ها و واریته‌های متعدد و از مهمترین گیاهان مقاوم به خشکی است که سطحی معادل 450000 هکتار را در استان فارس می‌پوشاند. به منظور انجام مطالعات فنولوژیک، رویشگاه‌های این جنس در سه منطقه خنج، فراشبند و ممسنی از سال 1379 تا 1386 سالانه هر دو یا سه هفته یکبار بازدید شده و یادداشت‌برداریهای لازم از قبیل: زمان باز شدن جوانه‌ برگ، شروع و پایان گلدهی و میوه‌دهی، رسیدن و ریزش میوه‌ها و نیز زمان توقف رشد و خزان در مورد دو گونه شامل کنار معمولی (Ziziphus spina-christi) و رملیک (Z. nummularia) انجام گردید. بین مناطق سه‌گانه اختلاف بسیار معنی‌داری (01/0) از لحاظ آغاز مراحل فنولوژیک مشاهده شد. همچنین بین دو گونه در مناطق سه‌گانه اختلاف معنی‌داری (05/0) از لحاظ زمان آغاز ظهور جوانه گل، رسیدن میوه و شروع رکود یا خزان مشاهده گردید، اما اثر متقابل گونه و منطقه معنی‌دار نبود. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که الگوهای رویشی این گونه‌ها با نوسانهای خشکی و گرما در فصول مختلف تغییر نموده و در نتیجه دارای دو فصل متمایز رویشی و زایشی و میوه‌دهی در طول یکسال هستند. با اینحال گونه کنار در مناطق مورد بررسی همیشه‌سبز بوده ولی گونه رملیک در فصل زمستان خزان‌ می‌کند. نتایج این تحقیق به بهره‌برداران کمک می‌کند تا فعالیت‌های خود را در زمینه چرای دام، بهره‌برداری از برگ و میوه، و یا زنبورداری و غیره را در انطباق با رویدادهای فنولوژیکی تنظیم نمایند تا بهره‌برداری پایدار از پوشش گیاهی تضمین گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation on phenology of Ziziphus genus in Fars province

نویسندگان [English]

  • Seyed morteza Mortazavi Jahromi 1
  • Parveiz Zandi 2
1 Assistant Prof., Research Center of Agriculture and Natural Resources of Fars province
2 Research expert, Research Center for Agriculture and Natural Resources of Fars province
چکیده [English]

Ziziphus genus, belongs to Rhamnaceae family wich contains several species and varieties, and is a most important drought and heat resistant plant and covers an area of about 450000 ha in Fars province. Phenological stages of the two main species: Ziziphus spina-christi and Z. nummularia, were studied. Three regions in Fars province including Khonj, Farrashband, and Mamassani were chosen and these habitats were visited at 2-3 week intervals annually from 2000 to 2007 and tree’s phenological events and characteristics were recorded. These characteristics included: the time of bud break, flowering, fruiting, ripening, and fruit and leaf shedding. Climatic and the vegetation composition data of the areas were also gathered and studied. The results showed that there are significant differences between the three regions in terms of the initiation of all phenological stages as well as between the two species in the three regions with regard to time of flowering, fruit ripening and tree shedding. However, the interaction of region and species was not significant. The results also indicated that growth patterns of the of Ziziphus species may alter with drought and heat variation in different seasons of the year and as the result, they usually have two distinctive growth and seed production seasons, annually. Z. spina-christi is an evergreen tree in its natural habitats, while Z. nummularia is a deciduous small tree. The flowering and seed production of this species happen two times annually as well. The result of this research helps the farmers to plan their utilization of the species such as grazing, fruit and leaf collection as well as bee keeping according to the phenological events and guarantee a sustainable yield production and utilization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ziziphus spina-christi
  • Z. nummularia
  • phenology
  • bud break
  • fruit set
  • leaf shed
  • Fars province
- بی‌نام، 1384. نقشه پوشش گیاهی استان فارس. اداره کل منابع طبیعی استان فارس، واحد GIS.
- بردبار، س.ک.، 1386. گزارش نهایی طرح بررسی فنولوژی بنه در استان فارس. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 60 صفحه.
- تجلی، ع. و صادقی‌پور، ا.، 1389. بررسی تأثیر مراحل فنولوژیک بر میزان درصد و ترکیبات اسانس گیاه Stachys schtschegleevii. مجله علمی پژوهشی مرتع، 4 (1): 137-130.
- جزیره‌ای، م. ح.، 1380. جنگل‌کاری در خشکبوم. انتشارات دانشگاه تهران، 450 صفحه.
- جوانشیر، ک.، رحمانی، ر.، شیروانی، ا.، یزدیان، ف.، 1376. بررسی فنولوژی درختان جنگلی و الگوی تغییرات دما در جنگلهای خیرودکنار. مجله منابع طبیعی ایران، 50 (1): 41-29.
- حسامی، س.م.، 1382. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی بررسی فنولوژی بلوط ایرانی در استان فارس. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 50 صفحه.
- خاتم‌ساز، م.، 1363. فنولوژی درختان و درختچه‌های آربوراتوم نوشهر. نشریه مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، شماره 32، 45 صفحه.
- سعیدفر، م. و راستی، م.، 1379. بررسی فنولوژی گیاهان مهم مرتعی در منطقه حنای سمیرم، اصفهان. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 7 (2): 120-78.
- صادقی، س.، 1374. بررسی برخی از ویژگیهای اکولوژیک سه گونه از جنس Ziziphus در استان بوشهر. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، 269 صفحه.
- طهماسبی، م.، 1382. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی فنولوژی گونه‌های بنه و بلوط در جنگلهای استان ایلام. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 31 صفحه.
- عصاره، م.ح.، 1387. ویژگیهای دیرزیستی درخت کنار در ایران و معرفی سایر گونه‌های جنس Ziziphus. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، شماره انتشار 397، 480 صفحه.
- کوثر، آ.، 1361. گزارش پروژه آبرسانی ده شور جونگان ممسنی. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، 49 صفحه.
- مظفریان، و.، 1383. درختان و درختچه‌های ایران. انتشارات فرهنگ معاصر، 991 صفحه.
- میرکاظمی، س.ز.، 1380. فنولوژی گونه بلوط و نقش آن در مدیریت جنگل. مقالات همایش ملی مدیریت جنگلهای شمال و توسعه پایدار، رامسر، 16 تا 17 شهریور 1379، سازمان جنگلها و مراتع کشور: 277-297.
- نجفی شبانکاره، ک.، 1383. بررسی فنولوژی گونه قیچ (Zygophyllum atriplicoides) در مناطق مختلف ارتفاعی استان هرمزگان. فصلنامه تحقیقات مرتع و بیابان، 11 (1): 112-83.
- نگهدار صابر، م.ر.، 1382. گزارش نهایی طرح بررسی عوامل مؤثر بر پراکنش پسته وحشی در استان فارس. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 84 صفحه.
- Anonymus, 1976. The wealth of India. A dictionary of Indian raw materials and industrial products, vol XI:X-Z. Council of Scientific and Industrial Research, New Dehli: 111-124.
- Anonymus, 1990. SAS. STAT User Guide. SAS Institute. 1027p.
- Arndt, S., Clifford, S. and Popp, M., 2001. Ziziphus - a multipurpose fruit tree for arid regions. In: Breckle, S.W., Veste, M. and Wucherer, W., (Eds.). Sustainable land-use in deserts. Springer, Heidelberg, Stuttgart, New York: 388-399.
- Depommier, D., 1988. Ziziphus mauritiana (Lamk.). Bois. For. Trop., 218: 57-62.
- Khoshoo, T. and Subrahmanyam, G., 1985. Ecodevelopment of arid lands in India with non-agricultural economic plants-a holistic approach. In: Wickens, G,. Goodin, J. and Field, D., (Eds.), Plants for arid lands. Unwin Hyman, London, 264 p.
- Levy, J. B., 1991. The complete herbal handbook for farm and stable. 4th edition. Faber and Faber. ISBN No. 0-571-116-116-2, 474 p.
- Mishra, S. and Krška, B., 2009. Temperature as the basic factor influencing phenological stages in Ziziphus jujuba. Journal Acta Universitatis Agriculturae et Silviculturae Mendelianae Brunensis, 57 (1): 89-96.
- Shahat, A., Pieters, L., Apers, S., Nazeif, N., Abdel-Azim, N., Berghe, D. and Vlietinck, A., 2001. Chemical and biological investigations on Zizyphus spina-christi L. Phytother Res., 15 (7): 593-597.