خدمات بوم‌‌سازگان جنگل‌های هیرکانی براساس روش طبقه‌بندی مشترک بین‌المللی خدمات بوم‌‌سازگان (CICES)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 نویسنده مسئول، استاد، گروه اقتصاد کشاورزی ، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری

2 استادیار، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

3 استاد، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تربیت مدرس، نور

4 استادیار، گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ساری، ایران

5 دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران

6 دانشجو دکتری اقتصاد کشاورزی، دانشکده مهندسی زراعی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری، ایران

10.22092/ijfpr.2024.365248.2153

چکیده

مقدمه و هدف: در ارزیابی پایداری هر موضوعی باید شاخص‌های مناسبی را انتخاب و استفاده کرد. کارکردها و خدمات بوم‌‌سازگان جنگل، ظرفیت‌ها و شاخص‌های اثرگذاری در ارزیابی آن‌ها هستند. ازاین‌رو در راستای سیاست‌گذاری‌های اصولی منابع جنگلی و برای برنامه‌ریزی، تصمیم‌گیری و موفقیت در این زمینه، شناخت کامل ظرفیت‌ها و شاخص‌های اثرگذار بر آن اهمیت زیادی دارد. هدف از پژوهش پیش‌رو، شناسایی، وزن­دهی و اولویت­بندی کارکردهای جنگل‌های هیرکانی براساس روش طبقه‌بندی مشترک بین‌المللی خدمات بوم‌‌سازگان (CICES) است.
مواد و روش‌ها: در این پژوهش ابتدا کارکردها، کالاها و خدمات بوم‌‌سازگان جنگلی با اسفاده از روش طبقه‌بندی مشترک بین‌المللی خدمات بوم‌‌سازگان (CICES) استخراج شدند. سپس کارکردها، کالاها و خدمات جنگل‌های هیرکانی با استفاده از روش دلفی و بهره­مندی از نظر خبرگان و متخصصان شناسایی شد. داده‌های پژوهش به‌صورت پیمایش میدانی، نمونه‌گیری تصادفی و با تکمیل پرسش‌نامه و مصاحبه حضوری تهیه شدند. گروه دلفی این پژوهش شامل 50 نفر از خبرگان و متخصصان مسلط به علوم جنگل با حداقل پنج سال سابقه فعالیت مرتبط بودند که آرا و نظرهای خود را در خصوص شناسایی کارکردها، کالاها و خدمات وابسته به بوم‌‌سازگان جنگلی هیرکانی اظهار داشتند. در این پژوهش پس از تهیه پرسش‌نامه، از پاسخگویان خواسته شد که پاسخ‌های خود را براساس یکی از پنج درجه اهمیت طیف لیکرت بیان کنند. همچنین، در این پژوهش به‌منظور بررسی پایایی پرسش‌نامه از روش سنجش پایایی ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. با توجه ‌به مقدار این ضریب (97/0=α)، پایایی پرسش‌نامه تأیید شد. پس از تکمیل پرسش‌نامه توسط خبرگان، به‌منظور تعیین وزن کارکردها، کالاها و خدمات جنگل‌های هیرکانی از روش­های تصمیم­گیری چندمعیاره شامل روش تحلیل نسبت ارزیابی وزن‌دهی تدریجی (SWARA) و برای اولویت‌بندی آن‌ها از روش ترجیحات براساس مشابهت به راه‌حل ایده­ال (TOPSIS)، مدل مجموع ساده وزین (SAW) و روش ارزیابی نسبت جمعی (ARAS) استفاده شد.
یافته‌ها: تجزیه‌وتحلیل یافته‌های پرسش‌نامه با استفاده از روش طبقه‌بندی مشترک بین‌المللی خدمات بوم‌‌سازگان (CICES)، سه کارکرد و 20 خدمت را برای بوم‌‌سازگان جنگلی هیرکانی تعیین کرد. نتایج وزن‌دهی کارکردها و کالاها و خدمات بوم‌‌سازگان جنگلی هیرکانی با استفاده از تکنیک SWARA نشان داد که خدمات تنظیم اقلیم، تنوع‌زیستی و منابع ژنتیکی به‌ترتیب بیشترین وزن را در بین سایر خدمات به‌خود اختصاص دادند. همچنین، وزن نهایی به‌دست‌آمده از اجرای روش ارزیابی وزن‌دهی تدریجی در ارتباط با هریک از کارکردهای بوم‌‌سازگان جنگلی هیرکانی نشان داد که بیشترین وزن به کارکرد تنظیمی (505/0) تعلق دارد. پس‌ازآن نیز کارکردهای تأمینی (248/0) و فرهنگی (246/0) به‌ترتیب برمبنای وزن دریافتی در اولویت‌های بعدی قرار گرفتند. مقایسه اولویت‌بندی کارکردهای بوم‌‌سازگان جنگلی هیرکانی با استفاده از سه مدل ARAS، TOPSIS و SAW نتایج مشابهی را ازنظر اولویت‌بندی کارکردهای مورد بررسی نشان داد، اما شیب منحنی نزدیکی نسبی وزن‌ها در مدل ARAS از دیدگاه‌های مختلف نسبت به دو مدل دیگر، بیشتر و به یک نزدیک‌تر بود. برپایه این نتیجه و اجماع‌نظر برخی از متخصصان، اولویت‌بندی کارکردها، کالاها و خدمات در مدل ARAS به واقعیت نزدیک‌تر بوده است. ازاین‌رو، مدل ARAS به‌عنوان مدلی مناسب به‌منظور اولویت‌بندی کارکردها، کالاها و خدمات بوم‌‌سازگان جنگلی هیرکانی پیشنهاد شد.
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج مدل ARAS ، خدمات تنظیم آب و هوا، تنوع‌زیستی، منابع ‌ژنتیکی، رویشگاه و چرخه آب جزو خدمات دارای اولویت اول تا پنجم بوم‌‌سازگان جنگلی هیرکانی می­باشند. بنابراین، باتوجه‌به اهمیت کارکرد تنظیمی بوم‌‌‌‌سازگان جنگلی هیرکانی و ذی‌نفع بودن کشورهای مختلف از این خدمات، پیشنهاد می‌شود که برنامه‌ریزی مناسب‌تر و مدیریت کارامدتر توسط سازمان‌های ذی‌ربط در راستای حفاظت و پایداری آن برای نسل‌های حاضر و آینده صورت گیرد. همچنین، اتخاذ استاندارد محیط‌‌زیستی درمورد استفاده از آن‌ها برای حفظ تمامیت آن‌ها و تضمین توسعه پایدار، الزامی است.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Ecosystem services of Hyrcanian Forests based on the Common International Classification of Ecosystem Services (CICES) Method

نویسندگان [English]

  • H. Amirnejad 1
  • S. Hosseini 2
  • M. Hosseini 3
  • M. Asadpour 4
  • M. Taslimi 5
  • Y. Bostan 6
1 Corresponding author, Professor, Department of Agricultural Economics, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University
2 Assistant Professor, Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, University of Guilan, Rasht, Iran
3 Prof. Department of Forestry, Faculty of Natural Resources, Tarbiat Modares University, Noor, Iran
4 Assistant Professor, Agricultural Economics Department, Faculty of Agricultural Engineering, Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources, Sari, Iran
5 Ph.D., Agricultural Economics Department, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran
6 Ph.D. Student, Agricultural Economics Department, Sari Agricultural Sciences and Natural Resources University, Sari, Iran
چکیده [English]

Background and objective: When evaluating the sustainability of any subject, appropriate indicators must be selected and utilized. The functions and services of forest ecosystems serve as indicators of their capacity and effectiveness. Therefore, to align with fundamental policies regarding forest resources and to facilitate planning, decision-making, and success in this field, it is crucial to fully understand these capacities and effective indicators. This research aims to identify, weight, and prioritize the functions of Hyrcanian forests in Iran based on the Common International Classification of Ecosystem Services (CICES) method.
Methodology: In this study, the functions, goods, and services of forest ecosystems were first extracted using the CICES method, which is recognized as one of the most comprehensive classification systems for ecosystem functions and services. Subsequently, the functions, goods, and services of Hyrcanian forests were identified through the Delphi method, incorporating insights from experts and specialists. Data were collected via field surveys, random sampling, questionnaires, and face-to-face interviews. The Delphi group comprised 50 experts in forest sciences with a minimum of five years of relevant experience who provided their opinions on the identification of functions, goods, and services related to Hyrcanian forest ecosystems. After preparing the questionnaire, respondents rated their answers using a five-point Likert scale. The reliability of the questionnaire was assessed using Cronbach's alpha coefficient, which yielded a value of α = 0.97, confirming its reliability. Following the completion of the questionnaires by experts, multi-criteria decision-making methods were employed to determine the weight of the functions, goods, and services of Hyrcanian forests. These methods included Step-Wise Weight Assessment Ratio Analysis (SWARA) for calculating function weights and Simple Additive Weighting (SAW), Additive Ratio Assessment (ARAS), and the Technique for Order of Preference by Similarity to Ideal Solution (TOPSIS) for prioritization.
Results: Analysis of the questionnaire findings using the CICES method identified three functions and twenty services for the Hyrcanian forest ecosystem. Weighting results from the SWARA technique indicated that climate regulation, biodiversity, and genetic resources received the highest weights among the evaluated services. Additionally, the final weights derived from implementing gradual weighting evaluation techniques revealed that the regulating function (0.505) had the highest weight among all functions, followed by provisioning (0.248) and cultural (0.246) functions in subsequent priority order. Comparisons of prioritization among ARAS, TOPSIS, and SAW models showed similar results regarding function prioritization; however, the ARAS model exhibited a steeper slope in relative closeness to one compared to the other two models from various perspectives. Based on this finding and expert consensus, prioritization using the ARAS model was deemed more reflective of reality. Thus, the ARAS model is proposed as a suitable approach for prioritizing the functions, services, and goods of the Hyrcanian forest ecosystem.
Conclusion: According to results from the ARAS model, climate regulation, biodiversity, genetic resources, habitat services, and water cycle services rank as the first through fifth priority services within Hyrcanian forest ecosystems. Given the significance of regulating functions in these ecosystems and their beneficiaries, it is recommended that relevant organizations engage in more effective planning and management to ensure their protection and sustainability for present and future generations. Furthermore, maintaining ecosystem integrity is essential for promoting sustainable development while safeguarding environmental health.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cultural function
  • forest economic
  • prioritization
  • provisioning function
  • regulating function

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار