نتایج سازگاری گونه‌های سوزنی‌برگ و پهن‌برگ در شرایط دیم در دو ناحیه اطراف تبریز

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

چکیده

به‌منظور احداث پارک‌های جنگلی و فضای سبز و به‌ویژه ایجاد کمربند سبز اطراف شهرها تعیین گونه‌های سازگار به منطقه، به‌ویژه گونه‌های مقاوم در برابر خشکی، ضرورت دارد. براساس این اهداف، طرح سازگاری گونه‌های درختی پهن‌برگ و سوزنی‌برگ در شرایط دیم از سال ۱۳۵۱ در دو ناحیه جنوبی و جنوب شرقی تبریز واقع در امامیه و ائل‌گلی به اجرا درآمد. این آزمایش‌ها به روش بلوک‌های کامل تصادفی در ۴ تکرار اجرا گردیده است. گونه‌های مورد مطالعه در امامیه عبارت بودند از: سنجد، کاج سیاه، آیلان و زبان‌گنجشک پاکستانی و در ائل‌گلی گونه‌های: کاج سیاه، سرو نقره‌ای، گلابی وحشی، زبان‌گنجشک و اقاقیا. در هر کرت آزمایشی از هر گونه به تعداد ۲۵ اصله نهال غرس گردید. آزمایش به‌صورت دیم بود. بعد از هر بارندگی، پای نهال‌ها سله‌شکنی می‌شد. در طول فصل رشد، همه ماهه درصد موفقیت گونه‌ها و در آخر فصل رشد، قطر یقه و ارتفاع نهال‌های مورد آزمایش اندازه‌گیری می‌شد. فلور مناطق اجرای طرح‌ها شناسایی و در ضمن مشخصات خاک نیز تعیین گردید. داده‌ها پس از جمع‌آوری، تجزیه و تحلیل گردیدند و مقایسه میانگین‌ها با استفاده از آزمون دانکن در سطح احتمال ۵٪ و ۱٪ صورت گرفت. داده‌های مربوط به درصد زنده‌مانی قبل از تجزیه، به‌منظور طبیعی (نرمال) کردن آنها به Sin  تبدیل شدند. در امامیه، تجزیه واریانس نتایج در پنج سال اول اجرای طرح با استفاده از زوش اسپلیت پلات در زمان ثابت کرد که میان گونه‌های مورد آزمایش از نظر درصد زنده‌مانی اختلاف معنی‌داری وجود دارد، ولی از نظر اثر متقابل سال و گونه، اختلاف معنی‌دار نبود. یعنی اختلاف گونه‌ها از سالی به سال دیگر متفاوت نبود. با این وجود، میان سال‌ها تفاوت معنی‌دار مشاهده گردید، زیرا به‌علت از بین رفتن تعدادی از نهال‌ها سازگاری آنها از 100% در سال ۱۳۵۲ به 61/69 % در سال ۱۳۵۳ کاهش یافت، ولی از سال ۱۳۵۳ به بعد افت قابل توجهی در سازگاری متوسط گونه رخ نداد. از لحاظ ارتفاع و قطر نهال‌ها نیز اثرات گونه و سال و اثر متقابل گونه در سال معنی دار بود. به طور کلی سنجد بیشترین و کاج سیاه کمترین ارتفاع و قطر ساقه را نسبت به سایر گونه ها و در کلیه سالها داشتند. در تجزیه داده‌های آزمایش‌های ائل‌گلی در متوسط ۴ سال آزمایش، درصد سازگاری زبان‌گنجشک از لحاظ آماری کمتر از سرو نقره‌ای، گلابی وحشی و اقاقیا به‌دست آمد، از لحاظ ارتفاع، کاج سیاه به‌علت سرشت آن، کمترین ارتفاع را نسبت به سایر گونه‌ها دارا بود، در حالی‌که از لحاظ قطر ساقه اختلاف معنی‌داری را نشان نداد. اقاقیا نیز بیشترین ارتفاع را در سال آخر آزمایش نسبت به سایر گونه‌ها داشت. در آزمایش‌های ائل‌گلی اثر متقابل سال در گونه برای ارتفاع نهال معنی‌دار نشد، در حالی‌که برای قطر ساقه این اثر متقابل، معنی‌دار بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Elimination trials with broad- and needle- leaved tree species in two sites of East-Azarbeidjan

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Sarkarat
  • Siroos Gheisi
چکیده [English]

In order to creat parks and recreational areas around cities, it is essential to introduce adaptable and resistant tree species to arid and semi arid areas in rainfed condition. On this base, research trials were laid out to determine the adaptability of some hard and soft wood species at unirrigated conditions in Imamieh and El-goli suburbs of Tabriz city in East-Azarbeidjan. The species under study in Imamieh were Elaeagnus angustifolia, Pinus nigra, Fraxinus rotundifolia and Ailanthus glandulosa; and in El-goli, were pinus nigra, Cupressuus arizonica, Pyrus syriaca, Fraxinus rotundifolia and Robinia pseudoacacia. 25 seedlings were planted in each experimental plot considering 3m. interval. The experimental design in each site was randomized complete block. During the growing season the survival % and in the end of the growing season the height and diameter of species were measured. The flora and soil characteristics of the growth parameters were compared, using Duncanʾs multiple range test at 5% probability level. Collected data related to the survival rates were normalized prior to the analysis, using Sin  transformation.
In Imamieh, the analysis of variance over years as split plot in time, showed significant survival %.
However, the year × species interaction was not significant. This means that the difference in survival % of species was the same from one year to another. There was significant differences between years. In this location, Pinus nigra had the lowest and Elaeagnus angusifolia had the greatest height and diameter among the species all over the years. In El-goli considering the growth parameters means of four years. Survival % of Fraxinus rotundifolia was statistically lower then Cupressus arizonica, Pyrus syriaca and Rubinia pseudoacacia. However, annualy, Pinus nigra aequired the greatest relative height and diameter growth, showing a significant defference with other species. The overall results obtained during years of experiment reveal that all of the planted species under rain fed conditions had suitable adaptability in El-goli location. However the mean relative height and diameter growth of Pinus nigra, Cupressus arizonica and pyrus syriaca were greater as compared to Robinia pseudacacia and Fraxinus rotundifolia species. It may be concluded that there is possibility for adaptation of some rainfed species in the experimental site.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Adaptation
  • Broad-leaf
  • Needle-leaf
  • native and exotic
  • survival
1- اسدیان، عمران، 1372. نقشه زمین‌شناسی تبریز، سازمان زمین‌شناسی کشور.
2- ثابتی، حبیب‌اله، 1355. جنگل‌ها، درختان و درختچه‌­های ایران. انتشارات سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع­ طبیعی، 809 صفحه.
3- خاتم‌ساز، محبوبه، 1371. فلور ایران تیره گل سرخ. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، شماره 6، 352 صفحه.
4- سالنامه‌­های هواشناسی، 1351 تا 1370. سازمان هواشناسی کشور.
5-سردابی، حسین، 1368. بررسی سازگاری گونه‌­های مختلف اکالیپتوس و کاج در شرق دریای خزر. پایان­‌نامه فوق لیسانس، گروه جنگل‌داری، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران. 239 صفحه.
6- عباسی، حسن، 1369. درختان سریع‌­الرشد، انتشارات بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی، 190 صفحه.
7- فتاحی، محمد، 1373(الف). نتایج سیزده ساله طرح احیاء جنگل‌های بلوط غرب ایران با وارد کردن گونه­‌های پهن‌­برگ و سوزنی‌­برگ. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، نشریه شماره 108، 38 صفحه.
8- فتاحی، محمد، 1373(ب). بررسی سوزنی­‌برگان غیربومی سازگار در کردستان. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، نشریه شماره 109، 54 صفحه.
9- مرتضوی جهرمی، سیدمرتضی، 1373. معرفی گونه‌­های سازگار اکالیپتوس در مناطق غربی استان فارس. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع. نشریه شماره 99، 71 صفحه.
10- Eyuboglu, A. kenan, H. Atasoy, 1986. Research on afforestations. Forest Research Institute, P. K. 24. Bahcelievler ANKARA, TURKEY, 61 pp.
11- Fisher, H. H., 1971. The Aleppo pine. Horticultaral Journal, 32(4): 129-131.
12- Simsek, Y, Tulukcu, M. F. Toplu, A. Akkan, E. Avcioglu, 1985, Studies on the growth of fast growing exotic species introduced to TURKEY. Forest Research Institute, P. K. 24 Bahcelievler Ankara, turkey, 102 pp.
13-Tulukcu, M., Tunctaner, K, Toplu, F, 1987. Investigations on comparison of some Aleppo pine (Pinus halepensis mill), Turkish red pine (P. brutia Ten.) origins in Marmara and Black sea regions. Poplar and Fast Growing Forest Trees Research Institute Izmit, 33 pp.