ارزیابی و گروه‌بندی 48 کلن صنوبر با استفاده از ‏خصوصیات ‏برگ و عملکرد چوب

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان ‏کردستان.‏

2 عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع.‏

چکیده

با توجه به نقش برگ در رشد و نمو و تولید چوب صنوبر، این تحقیق با هدف ارزیابی صفات مرتبط با برگ و بررسی روابط آنها با عملکرد چوب نهال در 48 کلن صنوبر و گروه‌بندی کلنهای مورد بررسی، با استفاده از نهالهای ساقه یکساله و ریشه دوساله صنوبر در نهالستان زاله سنندج و در سال 1382 با بکارگیری طرح آماری کاملاً تصادفی (CRD) در 9 تکرار انجام گرفت. نمونه‌برداری از برگها در 15 مرداد و به‌طور یکنواخت برای تمام کلنها و از بخش میانی تاج نهال صنوبر انجام شد و پس از خشک نمودن در آزمایشگاه اندازه‌گیریهای لازم بر روی آنها اعمال گردید.
براساس نتایج بدست آمده، میانگین مربعات رگرسیون صفات مورد مطالعه برگ بر متغیر حجم چوب تولیدی نهال دز سطح احتمال 1% معنی‌دار بود. همچنین همبستگی مثبت و بسیار معنی‌دار صفات برگ به‌ویژه سطح و وزن برگ و سطح کل سبزینه نهال با عملکرد چوب نهال (به‌ترتیب با ضرایب همبستگی معادل 343/0، 309/0 و 235/0) وابستگی عملکرد چوب را به برگ و ویژگیهای آن مشخص می‌کند. صفات برگ مورد بررسی در این تحقیق تنوع (میان گونه‌ای و میان کلنی) قابل ملاحظه‌ای را نشان دادند. کلنهای برتر از لحاظ عملکرد چوب در یک یا تعدادی از صفات مرتبط با برگ به‌ویژه صفات مهمی نظیر سطح، وزن و سطح کل سبزینه نهال نیز برتری قابل توجهی را در میان کلنها نشان دادند، چنانچه میانگین صفات فوق در بین کلنها به‌ترتیب معادل 8/46 سانتیمتر مربع، 4/0گرم و 5/1724 سانتیمتر مربع، لیکن در بین 5 کلن برتر از لحاظ عملکرد چوب معادل 58/81 سانتیمتر مربع، 8/0 گرم و 43/2314 سانتیمتر مربع بوده است. همچنین کلنهای با عملکرد چوب بالاتر متعلق به گونه دلتوئیدس دارای میانگین سطح برگ بیشتر لیکن کلنهای با عملکرد چوب بالاتر متعلق به گونه نیگرا دارای میانگین تعداد برگ بیشتر در نهال بودند.
نتیجه اعمال تجزیه کلاستر نشان داد که در حالت گروه‌بندی کلنها براساس صفات برگ جایگیری کلنها در درون گروهها مشابهت و تطابق زیادی را با تفکیک گونه‌ای و گیاه‌شناختی کلنها دارا بوده است، لیکن درحالت گروه‌بندی کلنها براساس صفات برگ و تنه (قطر و ارتفاع و عملکرد چوب نهال)، در تفکیک کلنها علاوه بر توجه به جنبه‌های گیاه‌شناختی و گونه‌ای آنها به صفات تنه و به‌خصوص توان بالقوة تولید چوب آنها نیز توجه گردیده و نتیجه کاربردی‌تری داشته است. با انجام تجزیه کلاستر براساس صفات برگ و تنه 48 کلن صنوبر مورد بررسی در این آزمایش به‌طور خلاصه در 6 گروه سپیدار (آلبا) با عملکرد چوب بسیار کم، امریکایی 1 (دلتوئیدس) باعملکرد چوب زیاد، دورگ (اورامریکن) با عملکرد چوب کم تا متوسط، تبریزی (نیگرا) باعملکرد چوب متوسط، پده (ائوفراتیکا) با عملکرد چوب خیلی کم و گروه کلنهای امریکایی با کد 63 (P.deltoides 63.1، P. deltoides 63.3، P. deltoides 63.5 و P. deltoides 63.6) با عملکرد چوب خیلی زیاد قرار گرفتند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation and Classification of 48 poplar (Populus spp.) ‎clones by seedling leaf and wood yield characteristics

نویسندگان [English]

  • Bayazid Yousefi 1
  • Ali Reza Modir - Rahmati 2
1 Kurdistan Agricultural and Natural Resources Research Center, Sanandaj, Iran.‎
2 Kurdistan Agricultural and Natural Resources Research Center, Sanandaj, Iran.‎
چکیده [English]

The aim of the study was to investigate leaf characteristics of 48 poplar (Populus spp.) clones and their relationships with seedlings wood yield. The trial was conducted in 2003 at Zalleh Nursery of Sanandaj City, under Completely Randomized statistical design (CRD) with nine replicates, using one year old (1/1) seedlings. Five leaves were sampled from the middle level of each seedling crown at early August. (five leaves for each seedling clone at each replicate), air dried and measured in laboratory. The measured leaf parameters were: weight, surface area, lenghth, width, length / width ratio, total seedling grean surface area (leaf surface area × leaf number), main nerve number, petiole length, lamina weight, lamina / total leaf weight
 ratio, seedling Leaves number and weight of surface area unit. The
seedlings height, diameter and wood yield were measured as well. NOVA, regression and cluster statistical methods were applied for data analysis
and classification. The results showed that the regression MS of leaf characteristics on seedling wood yield was significant at α = 0.01. there were hight and positive correlations between leaf characteristics, particularly surface area, weight and total grean surface area and seedling wood yield
at α =0.01 (r = 0.343, 0. 309 and 0.343, respectively). There were hight diversity among poplar species and clones in view point of leaf characteristice. Mean leaf surface area and weight and seedling total green area of the clones was 46.8 cm2, 0.4 g and 1724.5 cm2, respectively, whereas for the five superior clones was 81.85 cm2, 0.8 g and 2314.43 cm2, repectively. The highest leaf surface area and total leaf number belonged to the superior clones of P. deltoides and P. nigra, respectively. Cluster analysis based on leaf characteristics and both leaf and stem cheight, diameter and yield parameters, showed that the leaf characteristics classified the clones botanically whereas the leaf and srtem parameters classified them botanically and silviculturally, particularly the wood production potential characteristics. Using the last applied method of classification, the 48 poplar clones were classified at six groups as follows:
P. alba (very low wood yield), deltoides 1 (high yield), euramericana (low to medium yield), P. nigra (medium yiald), P. euphratica (very low yield) and P. deltoides 63 (very hight yield).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Poplar
  • Populus spp
  • leaf
  • yield
  • wood
  • seeding
1- ثابتی، ح. ا.، 1355. جنگلها، درختان و درختچه‌های ایران. سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی. صفحات 541-527.
2- سرمدنیا، غ. ح. و کوچکی، ع.، (ترجمه). 1369. فیزیولوژی گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. صفحات 406-402.
3- عزیزیان، د.، 1372. مورفولوژی مقایسه‌ای گیاهان آوندی. انتشارات دانشگاه شهید بهشتی. تهران. صفحات 133-119.
4- کریمی، م. و عزیزی م. (ترجمه). 1373. آنالیزهای رشد گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد. ص 48.
5- کوچکی، ع.، راشد محصل، م. ح. نصیری م. و صدرآبادی، ر. (ترجمه).1374. مبانی فیزیولوژیکی رشد و نمو گیاهان زراعی .چاپ سوم. انتشارات دانشگاه امام رضا. چاپ سوم. مشهد. ص 404.
6- کیانمهر، ه. د.، (ترجمه). 1377. مبانی فیزیولوژی گیاهی. انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. صفحات 223-189.
7- یوسفی، ب.، 1376. بررسی برخی صفات مؤثر در رشد و همبستگی نهالهای یکساله 32 کلن صنوبر .پژوهش و سازندگی شماره 34: 23-18.
8- Aldenderfer, M. S., and S. Blashfield. (1990).Cluster analysis sereis: Quantitative applications in the social siences. 44.Sage Univ. Paper.1990.
9- Bradshaw, H.D., R. Ceulemans,. Davis and R. Stettler (1998). Emerging model system in plant biology : Poplar (Populus) as a model forest tree . Univ. of Washington.USA.
10- Chen,S.G., Ceulemans, R.and Impens, I.(1994) A farctal - based Populus canopy stracture model for the calculation of light interception. For. .Ecol.Mgmt. 69:97-110.
11- Ekenwalder, JE.(1996).Systematics and evolution of Populus.In: Stetteler, R. F., Bradshow, H. D., Jr Heilman, P.E., and Hincley, T.M., editors. Biology of Populus and its implications for managements and conservation. NRC Research Press, Ottawa.
PP: 7-32.
12- Mandal, A.k.and G.L. Gibson (1998). Forest genetics and tree breeding .Satish Kumar Jain , New Delhi, India, PP: 143-168.
13- Michael ,D. A., Isebrands, J. G., Dickmann, D. I., Nelson, N. D. (1988).Growth and development during the establishment year of two Populus clones with contrasting morphology and phenology.tree phys .4, 139-152.
14- Sasa,Orlovic, Pajevic, Solodanka, krstic and Borivoj (1998). Possibility of utilizing some morphological and physiological parameters in Poplar breeding. Poplar Research Institute .Antona Cehova .Yugoslavia.
15- Tharakan P. J., L. P. Abrahamson, J. G. Isebrands and D. J. Robison, (1998). First year growth and development of Willow and Poplar bioenergy crops as related to foliar Characteristics. Bioenergy 98: Madison, Wisconsin, October, 4-8.
16- Zsuffa L., Sennerby F. L., Wiesgerber I. T. and Hall, R. B. (1993). Srategies for clonal forestry with Poplars, Aspens and Willows, in clonal forestry II: Conservation and application. M. R. Ahuja and W. J. Libby (Eds.), Springer - Verlay, Berlin, PP: 91-119.