بررسی فواصل کاشت سه گونه درخت و درختچه نیامدار به‌صـورت دیم، خالص و آمیخته در تپه‌های ماسه‌ای خوزستان

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان

2 دانشیار پژوهشی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

3 کارشناس ارشد، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان خوزستان

چکیده

به‌منظور بررسی مناسبترین فاصله کاشت سه‌گونه از نیامداران درختی و درختچه‌ای در حالتهای خالص و آمیخته، این پژوهش در بهمن ماه سال 1379 بر روی تپه‌هـــای ماسه‌ای و ماسه‌زار بستان به‌مدت پنج سال در شرایط بدون آبیاری به‌‌اجرا درآمد. انتخاب گونه‌ها با توجه به «چند منظوره بودن» آنها از نظر تغذیه دام، تقویت و حفاظت خاک در عرصه‌های ماسه‌زار و در عین حال سازگار با شرایط دیم در این عرصه‌ها انجام گرفت. در این راستا تعداد سه گونه درختی و درختچه‌ای
 Prosopis juliflora،Acacia farnesiana و A. victoriae انتخاب و در قالب طرح آماری بلوکهای تصادفی یکبار خرد شده، در سه تکرار به‌اجرا درآمد. فواصل کاشت گونه‌ها در سه سطح «3×3، 4×4 و 5×5 متر» به‌عنوان تیمار اصلی و کاشت گونه‌ها به‌صورت «خالص» و «آمیخته 50%» در شش سطح به‌عنوان تیمار فرعی در نظر گرفته شد. بلوکها عمود بر جهت باد غالب منطقه قرار گرفتند. در نخستین مرحله با توجه به چند منظوره بودن اهداف طرح، مؤلفه‌های درصد بقاء، قطر تاج پوشش گونه‌ها و ارتفاع نهالها و اثرات متقابل آنها بر یکدیگر مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بررسیها در پایان سال پنجم (1384) پس از محاسبه تجزیه واریانس و مقایسه میانگین‌ها به روش دانکن نشان داد که گونه P. juliflora از لحاظ بقاء (73 درصد) نسبت به دو گونه برتری داشته است و بعد از آن گونه A.victoriae با 62 و سپس گونه A. farnesiana با 23 درصد قرار گرفت. حداکثر رشد متوسط ارتفاعی نیز به گونه درختی P. juliflora در کشت خالص با 9/4 متر و بعد از آن به 
گونه‌های A.victoriae و Afarnesiana به ترتیب با 69/3 و 84/1 متر اختصاص داشته است. همچنین حداکثر قطر تاج نیز به گونه P. juliflora در کشت آمیخته با گونه A. farnesiana با 28/5 متر و حداقل آن مربوط به گونه A. farnesiana در همة تیمارها با 9/1 متر به‌دست آمد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Survey on optimum planting spacing with three leguminous species in rain fed system (pure and mixed) on sandy hills of Khouzestan, Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hasan Saleheh Shooshtari 1
  • Manoochehr Amani 2
  • Koorosh Behnamfar 3
  • Seddigheh Naanaie 3
1 Forest Research Expert, Khouzestan Agricultural and Natural Resources Research Center
2 Assoc. Prof., Research Institute of Forests and Rangelands
3 Senior Experts, Khouzestan Agricultural and Natural Resources Research Center
چکیده [English]

    In order to select the optimum interplant distance and determination the best species for biological sand dune fixation, this study was carried out on sandy hills of  (Khouzestan province) located in southwest of Iran. There are about 350,000 ha of sandy dunes and sandy lands in Khouzestan. During the past 40 years, different physical, chemical and biological operations were applied to stabilize these lands and the results were all satisfied. This experiment was conducted in 1999 under rain fed conditions and statistical method of split plots and Fully Randomized Design Complete Blocks, with three replicates. The main treatments consisted of three levels of spacing (3×3m, 4×4m and 5×5m), and the secondary treatments consisted of three species (Prosopis juliflora, Acacia victoriae and A. farnesiana) in form of pure and mixed(50%) in six levels. The measured characteristics were: survival, mean height, crown diameter and the effect of interplant distance. In this study, a petroleum mulch cover was applied to stabilize the sandy dunes against wind erosion. After five years, the data were analyzed. The results showed that the greatest survival rate belonged to the species of P.juliflora and A.victoriae with 73 and 62 percent, respectively. The species of P.juliflora attained to the highest mean height in pure plantation with 4.9 meter followed by A.victoriae and A.farnesiana with 3.69 and 1.84 meters respectively. The highest crown diameter (5.28 m) achieved by P.juliflora in mixed plantation with A.farnesiana and the least (1.9 m) in all treatments was measured by A. farnesiana.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • sand dune stabilization
  • multipurpose
  • rain fed
  • optimum planting spacing
ـ ابراهیمی رستاقی، م.، 1372. آشنایی با لگومهای گرمسیری. تهران، انتشارات سازمان جنگلها و مراتع کشور، 21 صفحه.
-  احمدی، ح.، 1377. ژئومرفولوژی کاربردی، جلد 2: بیابان‌ـ فرسایش بادی. انتشارات دانشگاه تهران. 570 صفحه.
ـ بی‌نام، 1379. گزارش عملکرد تثبیت شن و بیابان‌زدایی در استان خوزستان. ادارة کل منابع طبیعی استان خوزستان، پیک سبز طبیعت، شماره 18: 23ـ22.
ـ پاشایی، ع.، 1354. بررسی دینامیک تپه‌های شنی همراه با تثبیت بیولوژیکی آنها در استان خوزستان انتشارات دانشگاه شهید چمران، نشریه شماره 10/95، 23 صفحه.
ـ روحی پور، ح.، 1373. تعیین ارتفاع بحرانی تپه‌های شنی استان خوزستان براساس «نوسانات رطوبت در فصول مختلف سال». انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، شماره 112، 108 صفحه.
ـ سلطانی‌پور، م.، 1.، 1380. مقایسه جنگلکاری چهارگونه آکاسیای بومی استان هرمزگان و تعیین حداقل دور آبیاری مورد نیاز گونه‌ها در سال اول بعد از کاشت. پژوهش و سازندگی، شمارة 53: 154-109.
ـ صالحه‌شوشتری، م. ح.، 1382. بررسی سازگاری سه گونه آکاسیا به‌منظور تثبیت بیولوژیکی تپه‌های شنی در استان خوزستان. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 11(4): 612-585.
ـ صالحی، ح.، هویزه ، ح. و شکویی، م.، 1378. طرح شناخت مناطق اکولوژیک کشور: پوشش گیاهی منطقه اهواز‌- دشت آزادگان. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تهران. شماره 220، 89 صفحه.
ـ عالم زاده، ب.، 1383. تعیین ارزش غذایی غلاف کهور. انتشارات مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان خوزستان (گزارش پژوهشی منتشر نشده). 22 صفحه.
ـ گرنجر، آ.، 1374. ترجمه  ثامنی، ع. (کویرزدایی) چگونه مردم کویر می‌سازند، چگونه می‌توانند آن را متوقف سازند و چرا این کار را نمی‌کنند. انتشارات دانشگاه شیراز، شماره 228، 169 صفحه.
ـ ناطقی، د.، 1379. نگرشی تازه به بیابان. تهران، انتشارات توسعه روستایی. 229 صفحه.
- Ahmad, R., Ismail, S., 1996. Pakistan: Use of prosopis in arab/Gulf states including possible cultivation with saline water in deserts. In: "Prosopis: semiarid fuel wood and forage tree building consensus for the Disenfranchised". A workshop, 13-15 March 1996 WashingtonD.C., U.S. National Academy of science.11p.
- Andersson, S., 2005. Spread of the introduced tree species Prosopis juliflora (sw.) DC in the lakeBaringo area, Kenya. Examensarbeten (sveriges lantbruksuniversitet, Institutionen for skoglig vegetationsekologi), vol.5, 31p.
- Ramirez – R.G., Gonzalez – Rodrigueze, H., Mesa, M.V. and Rodriguez, M.A., 1999. Feed value of foliage from Acacia rigidulaA. berlandieri and A.farnesiana, Journal of applied Animal Research. 16 (1): 23-32.
- Reddy, G.V.N., Reddy, M.R. and Rao, A.M., 1992. Effect of particle size or physical characters and Nutrient utiliztion of prosopis juliflora pods in sheep. Indian journal of Animal Nutrition. 7(2): 123-126.
- Akhtar, S., M., Saleem, A., Muhammad, S., Mushtaq, A., Ashaq, A. and Ahmad, M., (1994). A chemical evaluation of the genus Acacia of Pakistan: Part-V. Composition of lipid classes of Acacia cyanophylla Lindl., Acacia tortilis Hayne and Acacia victoriae Benth. Pakistan Journal of Scientific and Industrial Research 37(12): 520-523.