تحقیق و تحلیل عوامل تغییر اقلیم طی پنجاه سال گذشته در جنگل های منطقه خزری

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

دانشیار پژوهشی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

چکیده

خشکی یا محدودیت آب یکی از مهمترین عوامل اقلیمی در ایران است. عناصر اقلیمی به‌ویژه میزان بارش به‌صورت معنی‌داری در مناطق مختلف تفاوت دارد. توزیع پراکنش میزان بارندگی در طی سال در اغلب مناطق از شرایط مناسبی که برای رشد گیاه مفید باشد، برخوردار نیست. منطقه خزری بیشترین میزان نزولات را دریافت می‌کند. بعضی از گونه‌های اصلی جنگلهای خزری به‌شرح زیر است: Fagus orientalis, Carpinus betulus, Acer velutinum, Quercus castaneifolia, Fraxinus excelsior. در این مطالعه کل منطقه جنگلهای خزری از طریق بازدید صحرایی و بررسی نقشه پوشش گیاهی مورد ارزیابی قرار گرفت. سه نقطه اصلی که نماینده جنگلهای هیرکانی از منطقه مرطوب غرب تا منطقه خشکتر شرق باشند، انتخاب شدند. داده‌های چهار ایستگاه هواشناسی به‌‌منظور تحلیل وضعت اقلیمی مورد استفاده قرار گرفت. اغلب عوامل اقلیمی شامل حداکثر، حداقل، متوسط سالانه دما، میزان روزانه و سالانه نزولات جوی مورد بررسی قرار گرفتند. عمدتاً روند (ترند) تغییرات متوسط سالانه دما و میزان سالانه نزولات جوی برای جمع‌بندی به‌کار گرفته شدند. به‌روشنی می‌توان جمع‌بندی نمود که طی نیم قرن گذشته، اقلیم جنگلهای منطقه خزری گرمتر شده است. روند نزولات جوی به‌ویژه در ایستگاه انزلی که بیشترین ثبت نزولات در ایران را دارد و همچنین ایستگاه گرگان کاهش پیدا کرده است. روند نزولات جوی در ایستگاههای رشت و بابلسر تغییر مثبت را نشان می‌دهند. طی 49 سال گذشته در ایستگاه رشت متوسط سالانه دما حدود 28/1 درجه سانتیگراد و حتی حداقل دما 45/2 درجه سانتیگراد افزایش پیدا کرده است. میزان افزایش متوسط دمای سالانه در ایستگاه بابلسر طی 54 سال گذشته حدود 44/1 درجه سانتیگراد و حداقل درجه حرارت 80/1 درجه سانتیگراد افزایش را نشان می‌دهد. کاهش میزان سالانه نزولات جوی در ایستگاه انزلی طی 54 سال گذشته حدود 4/409 میلیمتر و میزان کاهش نزولات جوی برای ایستگاه گرگان طی 53 سال گذشته به‌مقدار 6/55 میلیمتر بوده است. توزیع و پراکنش گیاهان در هر اقلیم مستقیماً به ‌شرایط حرارتی و رطوبتی آن بستگی دارد. در منطقه مورد مطالعه به‌ویژه در حوزه گیلان و گرگان درجه حرارت بیش از یک درجه افزایش را نشان می‌دهد و براساس نظر و یا قضاوت کارشناسی، گرایش رویش در پوشش گیاهی حدود صد متر به‌سمت بالا حرکت نموده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation and analysis of climate change factors in Caspian Zone forests for last fifty years

نویسنده [English]

  • Mostafa Jafari
Assoc. Prof., Research Institute of Forests and Rangelands
چکیده [English]

     Iran is located in the North Temperate Zone from 25 to 40 degrees latitude and 44 to 63 degrees longitude, with a total area of approximately 1,650,000 Km2. A 50% of total lands area is covered with high mountain ranges. Elevations range from 26 meters below sea level on the shores of the Caspian Sea to 5860 meters above sea level at the pick of the Mt. Damavand. Drought or water deficiency is one of the most critical climatic factors in Iran. About 50% of Iran can be classified as arid or semi-arid zones. Climate parameters, particularly precipitation varies significantly in different parts of the country. There is not a good annual rainfall distribution in most regions of Iran, which limits the plant development and growth. Not only high temperature in southern, central and lowlands of Iran is a limiting factor, but also low temperature in northern, western and highlands is another limiting factor too. The Caspian region receives the largest part of the country’s precipitation while the central desert (Dasht-e-Lut) is faced with permanent drought. Forest ecological zones in Iran could be categorized as: a) North, Caspian forest, b) West, Zagros forest, c) North West, Arasbaran forest, d) South, Subtropical forest in Persian Gulf areas, and e) Central, Scattering forests. Some of the main tree species of Caspian forests: Fagus orientalis, Carpinus betulus, Acer velutinum, Quercus castaneifolia, Fraxinus excelsior. In this study, whole forest areas in southern part of Caspian Sea were monitored by study on vegetation map and visiting field. Three points representing major part of Hyrcanian Forests were selected from wet part in west to drier part in east. Four meteorological stations data used for investigation. Most of climatic factors including maximum, minimum and mean annual temperature; daily and annual precipitations were investigated. Mainly trends of mean annual temperature and annual precipitations were used for conclusion. It can clearly be concluded that during last half century climate in forest area in Caspian region become warmer. Precipitation trends especially in Anzali station that has highest precipitation records in Iran and also in Gorgan station have decreased. Precipitation trends in Rasht and Baboulsar stations have shown positive change. During last 49 years in Rasht station mean annual temperature increased about 1.28 °C and even its minimum temperature shows 2.45 °C increases. Increase mean annual temperature in Baboulsar station in last 54 yeas is about 1.44 °C and its minimum temperature shows 1.80 °C increases. Decrease of annual precipitation in Anzali station during last 54 years of records is about 409.4 mm and amount of decrease of precipitation for the period of last 53 years in Gorgan station is about 55.6 mm. Distribution of plants are directly depends upon temperature and precipitation conditions in each climatic zone. Generally with increasing about 100 meter of elevation amount of temperature will decrease by one degree of centigrade. In study zones especially in Gilan and Gorgan areas temperatures shown more than one degree increases and main species of vegetation cover moved upward about 100 meters. All data statistically were analyzed.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate change
  • Caspian forests
  • meteorology
  • Iran
- جعفری، م.، 1385. نگاهی گذرا بر مدیریت پایدار جنگل و مروری بر نظارت و ارزشیابی. شابک 4-80-6931-964، نشر پونه، تهران، ایران، 170 صفحه.
- حمزه، ب.، 1373. بررسی و تشخیص جوامع گیاهی و عناصر تشکیل دهنده جنگلهای لساکوتی، سومین سری تنکابن. نشریه موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، شماره 129، 37 صفحه.
- سایت سازمان هواشناسی (www.irimet.net).
- Anonym, 1954. Unasylva - Vol. 8, No. 2, June, 1954.
- Anonym, 1998. Handbook on Methods for Climate Change Impact Assessment and Adaptation Strategies. UNEP, Version 20, October 1998.
- Bobeck, H., 1951. Die natürlichen Wälder und Gehölzfluren Irans. - Bonn. Geogr. Abh. 8: 62p.
- Frey, W. and Probst, W., 1986. A synopsis of the vegetation of Iran. - In: Kurschner, H. (ed.): Contribution of the vegetation of southwest Asia, - Dr. Ludwig Reichert. Wiesbaden. 1-43.
- IISD, 2006. A summary report of the Wilton Park Conference on “Forestry: a sectoral response to climate change”, Volume 130, No. 1, Sunday, 26 November 2006, 8 p.
- Jafari, M., 1997a. The Present Status of Forestry Research in I.R. Iran, in Four Articles on Forests. Research Institute of Forests and Rangelands, Technical Publication, No. 176-1997, 121p.
- Jafari, M., 1997b. Present Status of Afforestation Research in I.R. Iran, in Four Articles on Forests. Research Institute of Forests and Rangelands, Technical Publication, No. 176-1997, 121p.
- Jafari, M., 2007a. Review on needfulness for plant ecophysiological study and investigation on climate change’s effects on forest, rangeland and desert ecosystems. Presented in Workshop: Climate Change in South-Eastern European Countries: Causes, Impacts, Solutions, 26- 27 March 2007, Orangerie, Burggarten, Graz, Austria.
- Jafari, M., 2007b. Climate Change and IPCC Assessments (Abstract of Keynote Lecture of the Symposium), in The Final Report of ICCAP, The Research Project on the Impact of Climate Changes on Agricultural Production System in Arid Areas, March 2007, ICCAP Publication 10-Japan, ISBN 4-902325-09-8: 315-317.
- Sabeti, H., 1969. Les Etudes Bioclimatique de L’Iran. - Université de Téhéran. Tehran. No. 1231: 266 p.
- Winnett S.M., 1998. Potential effects of climate change on U.S. forests: a review. Climate Research, Vol. 11: 39–49.
- Wolfgang Knorr, M. S., Arnell N.W. and Prentice I. C., 2006. A climate change risk analysis for world ecosystems. Physical and Biological Sciences, Environmental Sciences. 19p.
- Zohary, M., 1973. Geobotanical foundations of the Middle East. - Fischer Verlag, Stuttgart, Amsterdam. 2 vols. 739p.