بررسی تأثیر عوامل خاکی و ژئومورفولوژیک بر موفقیت رشد گونه‌های درختی دست‌کاشت در ایستگاه تحقیقاتی کامفیروز- فارس

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 مربی پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

2 مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

3 کارشناس پژوهشی ، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

چکیده

در این تحقیق چگونگی تأثیر عوامل خاکی بر رشد و یا ممانعت از رشد نهالهای کاشته شده در یک طرح پیشاهنگ استقرار گونه‌های درختی بررسی شده استطرح اصلی شامل 9 تیمار گونه‌های مختلف درختی در 3 تکرار بوده که در قالب آماری بلوکهای کامل تصادفی اجرا شده است. آماربرداری نهالها در طول سال دوم تا سال پایانی طرح انجام و زنده‌مانی گونه‌های کاشت شده در دو نوبت (ابتدا و انتهای فصل رویش) از طریق شمارش نهالهای سبز و خشک  ثبت گردید. اجرای ده‌ساله آزمایش و تحلیل نتایج نشان از این داشت که بین تیمارها و نیز تکرارها تفاوت معنی‌دار وجود دارد. برای بررسی علت  تغییرات در تکرارها تحقیق حاضر به انجام رسید. در این تحقیق با دیدگاهی نو مبتنی بر یافتن مهمترین عامل خاکی تأثیرگذار بر رشد گیاه، ضمن تفکیک واحدهای خاک براساس ویژگیهای پستی بلندی، سنگ‌شناسی، و ژئومورفولوژی، ریخت‌شناسی نیمرخ خاک آنها تعیین و برخی ویژگیهای مهم آزمایشگاهی نمونه‌های خاک اندازه‌گیری شد. همچنین میزان شادابی توده گیاهی موجود به‌روش مشاهده‌ای امتیازدهی شد. اساس تغییرات واحدهای اصلی خاک بر مبنای توپوگرافی استوار بوده و براین اساس به سه واحد اصلی A، B و C تفکیک شد. جداسازی واحدهای فرعی خاکها براساس دو گروه عوامل بازدارنده و عوامل تعدیل کننده رشد گیاهی بود. از مهمترین موانع رشد گیاه، زیر لایه آهک رس و میزان متراکم بودن آن و دیگری درصد شیب است که سبب افزایش رواناب و کاهش میزان آب قابل استفاده است. درصد سنگ و سنگریزه در نیمرخ از مهمترین عاملهای تعدیل کننده است که شدت تأثیر عاملهای محدود کننده را کاهش می‌دهد. میزان هماهنگی تغییرات ویژگیهای فیزیکی‌، شیمیایی و ریخت شناسی خاک با تغییرات میانگین درصد زنده‌مانی گونه‌های گیاهی در تکرارها تحلیل گردید. روشی که در این تحقیق به‌کار گرفته شده، خواهد توانست برای مطالعه ارتباط خاک و گیاه در محیط‌های طبیعی به‌عنوان جایگزینی برای روشهای رایج که خاک را مستقل از گیاه مورد بررسی قرار می‌دهد به‌کار گرفته شود. همچنین براساس الگوی این تحقیق، می‌توان روشی سامان‌مند (سیستماتیک) برای طبقه‌بندی اراضی با هدف جنگل‌کاری در مناطق خشک پایه‌ریزی کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effects of edaphic and geomorphologic factors on the performance of planted conifers and broadleaves at the Kamfirooz station, Fars province

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Pakparvar 1
  • Mojtaba Hamzepoor 2
  • Alireza Abbasi 3
1 senior research expert, member of scientific board, Research Center for Agriculture and Natural Resources of Fars province
2 Senior research expert, member of scientific board, Research Center for Agriculture and Natural Resources of Fars province
3 Forest research expert
چکیده [English]

Effect of edaphic and geomorphologic factors on the growth promotion or restriction of the planted seedlings of Cupressus sempervirens var. horizontalis Mill., Cupressus sempervirens var. arizonica Greene., Pinus brutia Elwes Henry., Pinus eldarica Medw., Ailanthus glandulosa Desff., Robinia pesudoacacia L., Quercus brantii var. persica Zohary., Fraxinus rotundifolia Mill. and Elaeagnus angustifolia L. was studied in a pilot project at the Kamfirooz research station in Fars province. The statistical design was completely randomized block with 3 replications. As in a previous 10-years study in the same area with the same species, significant differences had been observed among replications, we designed this problem oriented study to pinpoint the edaphic and geomorphologic factors, which might have influenced the performance of these species. Soil map units (SMU) were differentiated on the basis of topographical and geomorphological aspects. In each SMU, morphological characteristics of soil profiles (depth to the lithic contact) were studied, and three units A, B and C wee separated. Subunits were selected on the basis of factors that prohibit or improve plant growth. It was hypothesized that the presence or absence and the degree of cementation of marl stratum in the subsoil, and the degree of slope and amount of stones in the rooting zone, were the growth limiting factors. Moreover, soil physical and chemical characteristics were considered as the effective growth-modifying factors. The growth was evaluated visually and numerically from 1 (the best) to 5 (the worst). Also the 4 years average of survival rates in each replication were used to evaluated the relationship between plant growths and soil factors. We strongly believe that the morphology followed in our study is superior to the currently used evaluation techniques, as it takes into account those factors which heavily affect plant growth in our area.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • arid land forest
  • soil cementation
  • plant growth inhibitors
  • soil modifying factors
- ثاقب‌طالبی، خ. و دستمالچی، م.، 1376. نتایج آزمایش سازگاری گونه‌های درختی (سوزنی‌برگان). موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع. شماره 168: 136-76.
- حبیبی کاسب، ح.، 1371. مبانی خاک‌شناسی جنگل. دانشگاه تهران، 424 صفحه.
- حمزه‌پور، م. و نگهدارصابر، م.، 1380. نتایج آزمایش سازگاری گونه‌های مختلف پهن‌برگ و سوزنی‌برگ در استان فارس (کامفیروز). مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، شماره 6: 159-125.
- دستمالچی، م.، قیسی، س. و ثاقب‌طالبی، خ.، 1377. نتایج آزمایش سازگاری و پیشاهنگ گونه‌های درختی در استان آذربایجان غربی. فصلنامه تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، شماره 1: 68-1.
- میربادین، ع.، شیبانی، ح.ع.، محمدی، م. و میرکاظمی، س.ز.، 1373. علل ضعف فیزیولوژیک در جنگل‌کاری کاج تهران در پارک چیتگر. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، نشریه شماره 124، 61 صفحه+ پیوست.
- نظامی، م.ط.، 1382. جنگل در مقابله با سیل و فرسایش خاک و بیابان زایی. کیمیای سبز، سازمان جنگلها و مراتع کشور. 149 صفحه.
- Greacen, E.L. and Sands, R., 1980. Compaction of forest soils. A review. Australian Journal of Soil Research, 18(2): 163-189.
- Ross, C.W., Mew, G. and Childs, C.W., 1989. Deep cementation in late quaternary sands near Westport, New Zealand. Australian Journal of Soil Research, 27(2): 275-288.
- Turner, J., Thampson, C.H., Thrvey, N.D., Hopmans P. and Ryan, P.J., 1990. A soil technical classification system for Pinus radiata (D. Don) plantations. I. Development. Australian Journal of Soil Research, 28(6): 797-811.
- Zou, C., Sands, R., Buchman G. and Hudson, I., 2000. Least limiting water range: a potential indicator of physical quality of forest soils. Australian Journal of Soil Research, 38(5): 947-958.