بررسی عوامل مؤثر در پراکنش گونه­ های پسته وحشی در استان زنجان

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 مربی پژوهشی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان

2 استادیار پژوهشی، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

3 کارشناس، اداره کل منابع طبیعی استان زنجان

4 کارشناس، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان

چکیده

پس از بررسی مطالعات انجام شده و بازدید از رویشگاههای پشته وحشی در سطح استان اقدام به‌ترسیم مناطق پراکنش این گونه بر روی نقشه­های توپوگرافی شد. مساحت کل پراکنش این گونه در استان 23208 هکتار برآورد شده و براساس عوامل اصلی ارتفاع از سطح دریا، جهت جغرافیایی و سازند زمین­شناسی، واحدهای کاری مشخص و در آنها اقدام به ‌پیاده کردن قطعات نمونه به‌ ابعاد 40 ×40 متر گردید. با تیپ­بندی سه تیپ عمده شامل: تیپ بنه- ارس به‌ مساحت 5002 هکتار؛ بنه خالص به ‌مساحت 3401 هکتار؛ تک پایه­های بنه به ‌مساحت 14805 هکتار شناسایی شد. اکثر درختان این تیپها شاخه­زاد بوده، ولی به‌ندرت نهالهای دانه­زاد جوان را می­توان ملاحظه نمود. نتایج نشان داد که پسته وحشی بیشترین پراکنش را در طبقه شیب 45 درصد و بیشتر داراست (حدود 44 درصد). همچنین از نظر جهت جغرافیایی، بیشترین پراکنش در جهت‌های شمال­غربی و جنوب­غربی (حدود 65 درصد) و کمترین پراکنش در جهت شمالی دیده شد. از نظر آب و هوایی نیز بیشترین پراکنش در شرایط آب و هوایی نیمه‌خشک سرد (74/61 درصد) و کمترین آن در شرایط آب و هوایی مرطوب سرد (16/0 درصد) واقع شده است. از نظر زمین­شناسی نیز بیشترین پراکنش در تشکیلات زمین‌شناسی از جنس سنگهای آتشفشانی، شیل و ماسه‌سنگ واقع شده که 94/45 درصد پراکنش را شامل می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation on effective factors influencing distribution of wild pistachio species at Zanjan province

نویسندگان [English]

  • GHolamreza Davarpanah 1
  • Mohammad Fattahi 2
  • Mohammadreza Golmohammadi 3
  • Farhad Aghajanlu 1
  • Taha Hajighaderi 4
  • Javad Tarasi 4
1 research expert, Research Center of Agricultural and Natural Resources (RCANR)
2 Assistant Prof., Research Institute of Forests and Rangelands
3 Forest expert of natural resources, Head quarter of Zanjan province
4 Research expert, RCANR
چکیده [English]

   In order to study the effective factors influencing distribution of wild pistachio species in Zanjan province, the first step was to inquire and review all the related documents and information. The next step was to make excursion in the natural habitat of the species located in the study area. Finally, the distribution of the species was overlayed on topographic maps. The total area of this species estimated to be 23208 ha. Considering the main factors including: elevation, aspect and geological formation; working units were specified and 40x40 m sampling plots were located on the units to determine different forest types. Three forest types were distinguished, including: pistachio-juniperus (5002 ha), pure pistachia (3401 ha) and degradaded open pistachio (14805 ha). The last one was the vastest forest type which demonstrates the degradaded extent of this forest type. Most of trees at the forest types were coppice and only few seed originated seedlings were found. The highest distribution (44%) was found on 45 percent and higher slops. About 65 percent of the forests located on northwest and southwest aspects. The lowest distribution was found on the main aspects (north, south, west and east). Approximatly, the most distribution was found in cold semi-arid climate (61.74%) and the lowest distribution (0.16%) was seen in the cold-humid climate. Most of the forests were located on volcanic, shaill and sandstone geological formations (45.94%).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Climate
  • elevation
  • aspect
  • Slope
  • geology
  • Forest type
- ابراهیمی، م.، 1380. نقش بنه در مدیریت جنگلهای خارج از شمال کشور. مجموعه خلاصه مقالات دومین همایش ملی بنه (مروارید سبز)، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان فارس: 64-62.
- اوجی، م. و حمزه‌پور، م.، 1380. گزارش مطالعات جنگل تحقیقاتی بنه. مجموعه خلاصه مقالات دومین همایش ملی بنه (مروارید سبز)، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان فارس، ص. 5.
- بتولی، ح.، 1380. بررسی پراکنش جغرافیایی و ویژگیهای اکولوژیک اجتماعات استپ – جنگل (پسته - بادام) در رشته کوههای کرکس. مجموعه خلاصه مقالات دومین همایش ملی بنه (مروارید سبز)، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان فارس، ص. 16.
- برزگر قاضی، ا. و عبدی قاضی جهانی، ا.، 1380. بنه یک گونه سازگار در مناطق نیمه‌خشک تبریز. مجموعه خلاصه مقالات دومین همایش ملی بنه (مروارید سبز)، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان فارس، ص. 6.
- بیرانوند، ر. و فتاحی، م.، 1380. بررسی نیاز رویشگاهی بنه در حوضه آبخیز شینه لرستان. مجموعه خلاصه مقالات دومین همایش ملی بنه (مروارید سبز)، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان فارس، ص. 19.
- راد، م. ه. و فتاحی، م.، 1380. بررسی پراکنش گونه‍های مختلف پسته وحشی در استان یزد. مجموعه خلاصه مقالات دومین همایش ملی بنه (مروارید سبز)، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان فارس، ص. 25.
- راد، م. ه. و فتاحی، م.، 1384. بررسی برخی از خصوصیات کمی و کیفی تیپ‌های مختلف بنه در استان یزد. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 13 (2): 226-204.
- رمضانی، م.، فتاحی، م.، دهقانی شورکی، ی. و زارع، ع.ر.، 1380. بررسی تفاوت بین رویشگاهی گونه‌های بنه و پسته طبیعی در استان خراسان. مجموعه خلاصه مقالات دومین همایش ملی بنه (مروارید سبز)، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان فارس، ص.10.
- زاهدی‌پور، ح. و فتاحی، م.، 1384. بررسی پراکنش گونه‌های مختلف پسته وحشی در استان مرکزی. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 13 (2): 33-78.
- طهماسبی، م. و فتاحی، م.، 1380. رابطه عوامل اکولوژیکی با عوامل کمی و کیفی درختان بنه در استان ایلام. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 10 (1): 170-145.
- علوی، ا.، 1378. پسته. دائره­المعارف جامع علوم کشاورزی. دفتر دائره­المعارف جامع علوم کشاورزی وزارت کشاورزی: 504-493.
ـ فتاحی، م.، 1374. اکولوژی پسته وحشی. مجموعه مقالات اولین سمینار ملی بنه (مروارید سبز)، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان ایلام: 60-26.
- نبیی، م.ق.، 1380. بررسی تاثیر کود فسفاته بر روی عملکرد علوفه ارقام مختلف یونجه در شرایط دیم. سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان زنجان، 15 صفحه.
- نگهدار صابر، م. ر. و فتاحی، م.، 1380. وضعیت جنگلهای بنه در ناحیه رویشی ایران- تورانی، مطالعه موردی استان فارس. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران 10 (1): 122-99.
- یوسفی، م.، 1380. بررسی عوامل محدود کننده زادآوری درختان بنه در جنگل‌های یاسوج. مجموعه خلاصه مقالات دومین همایش ملی بنه (مروارید سبز)، مرکز تحقیقات منابع طبیعی و امور دام استان فارس، ص. 8.