بررسی تنوع زیستی و غنای گونه‌های گیاهی در ارتباط با عوامل فیزیوگرافی و فیزیکی- شیمیایی خاک در منطقه حفاظت ‌شده کبیرکوه

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه ایلام

2 کارشناس ارشد، ادارۀ کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام

3 استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه ارومیه

چکیده

به‌منظور بررسی رابطۀ تنوع و غنای گونه‌های علفی و چوبی نسبت به عوامل فیزیکی‌ـ شیمیایی خاک و فیزیوگرافی، حوضه ارشت منطقۀ حفاظت ‌شده کبیرکوه به مساحت 510 هکتار واقع در استان ایلام انتخاب گردید. نمونه‌برداری بر روی خط (ترانسکت) انجام شد؛ بدین صورت که پس از تعیین ترانسکت‌ها در جهت‌های مختلف جغرافیایی منطقۀ مورد مطالعه، 67 قطعه نمونه به ابعاد 20 در 20 متر و به‌صورت منظم با فواصل 150 متر در امتداد ترانسکت‌ها پیاده شدند (جهت شمالی 24 قطعه نمونه، جهت غربی 20 قطعه نمونه و جهت جنوبی 23 قطعه نمونه). سپس عوامل محیطی و پوشش گیاهی در هر قطعه نمونه برداشت شدند. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل‌های همبستگی نشان داد که در دامنه جنوبی تنوع گونه‌های علفی با مقدار رس و شن همبستگی منفی و با سیلت و آهک همبستگی مثبت دارد. در دامنه شمالی تنوع گونه‌های علفی با درصد رطوبت اشباع، ماده آلی و نیتروژن همبستگی مثبت و با ارتفاع از سطح دریا همبستگی منفی دارد. در دامنه غربی تنوع گونه‌های علفی با شوری خاک و ارتفاع از سطح دریا همبستگی منفی و با آهک همبستگی مثبت دارد. نتایج همچنین نشان داد که گونه‌های چوبی در تمامی دامنه‌ها نسبت به عوامل فیزیوگرافی واکنش بیشتری نشان می‌دهند. براساس نتایج این تحقیق می‌توان بیان کرد که در ارزیابی‌های اکولوژیکی در منطقه زاگرس، برای پوشش علفی عوامل فیزیکی- شیمیایی خاک و برای گونه‌های درختی و درختچه‌ای عوامل فیزیوگرافی و شکل زمین مناسب می‌باشند

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigation on biodiversity and richness of plant species in relation to physiography and physico-chemical properties of soil in Kabirkoh protected area

نویسندگان [English]

  • ali Mahdavi 1
  • Mahdi Heydari 2
  • Javad Eshaghi Rad 3
1 Assistant Prof., Faculty of Agriculture, University of Ilam
2 MSc. in Forestry, General Natural Resources Office of Ilam province
3 Assistant Prof., Faculty of Natural Resources, University of Urmia
چکیده [English]

In order to investigate the reaction of biodiversity and richness of plant species in relation to physiography and physico-chemical properties of soil, Arasht catchment (approximately 500 ha) from Kabirkoh protected area in Ilam province was selected. After determining transects in different aspects, 67 sample plots (20m×20m) in a grid of 150m×150m were established (northern aspect 24 plots, western aspect 20 plots and southern aspect 23 plots). The environmental factors and vegetation in each sample plot were recorded. Results from correlation analysis showed that the biodiversity of herbaceous species in southern aspect has a negative relation with clay and sand and has a positive relation with silt and lime. The biodiversity of herbaceous species in northern aspect has a positive relation with soil saturation percentage, organic matter and nitrogen and has a negative relation with altitude. The biodiversity of herbaceous speciesin western aspect has a negative relation with EC and altitude and has a positive relation with lime. Based on the results, it can be stated that for ecological evaluations in Zagros region, physico-chemical factors are more suitable for herbaceous species and physiographic factors and land form are more suitable for shrub and tree species.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Biodiversity
  • richness
  • physico-chemical soil properties
  • Physiographic factors
  • Zagros region
  • KabirKoh protected area
  • Ilam

مراجع

- بای‌بوردی، م.، 1372. فیزیک خاک. انتشارات دانشگاه تهران، 658 صفحه.
- بصیری، ر.، 1382. مطالعه اکولوژیک منطقه رویشی وی‌ول (Quercus libani oliv.) با تجزیه و تحلیل عوامل محیطی در مریوان. رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی نور، 123 صفحه.
- جعفری، م.، زارع چاهوکی، م.ع.، آذرنیوند، ح.، باغستانی میبدی، ن. و زاهدی امیری، ق.، 1381. بررسی روابط پوشش گیاهی مراتع پشتکوه یزد با خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک با استفاده از روشهای تجزیه و تحلیل چندمتغیره. مجله منابع طبیعی ایران، 55: 433-419.
- جعفری، م.، گشتاسب، ح.، طویلی، ع.، زارع چاهوکی، م.ع. و محمدی، ح.، 1386. منطقۀ حفاظت ‌شده کبیرکوه. ادارۀ کل محیط ‌زیست استان ایلام، 60 صفحه.
- حاجی‌زاده، الف.، 1369. خاک‌شناسی کشاورزی. مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، 210 صفحه.
- حیدری، م.، 1386. تعیین گروه‌گونه‌های اکولوژیک گیاهی در رابطه با عوامل محیطی در منطقه قلارنگ ایلام. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه گیلان، 102 صفحه.
- زرین‌کفش، م.، 1367. خاک‌شناسی کاربردی. انتشارات دانشگاه تهران، 245 صفحه.
- سهرابی، ه.، 1383. تحلیل واحدهای اکوسیستمی منطقه رویش مازودار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده منابع طبیعی و علوم دریایی نور، 64 صفحه.
- صابریان، غ.ر.،1380. بررسی درجه همبستگی پوشش گیاهی با عوامل توپوگرافی در زیرحوضه سفیددشت گرمسر (شهرستان سمنان). پایان‌نامه کارشناسی ارشد مرتع‌داری، دانشگاه مازندران، 113 صفحه.
- علی‌احیائی، م. و بهبهانی‌زاده، ع.، 1372. شرح روشهای تجزیه شیمیایی خاک (جلد اول). مؤسسه تحقیقات آب و خاک، نشریه شماره 893، 128 صفحه.
- مخدوم، م.، 1382. اقتصاد اکولوژیکی تنوع زیستی. انتشارات دانشگاه تهران، 175 صفحه.
ـ مصداقی، م.، 1380. توصیف و تحلیل پوشش گیاهی. انتشارات دانشگاه مشهد، 287 صفحه.
- میرزایی، ج.، اکبری‌نیا، م.، حسینی، س.م. و حسین‌زاده، ج.، 1385. بررسی اکولوژیکی رویشگاه جنگلی ارغوان در شمال ایلام. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 14 (4): 381-371.
- Abbadi, A.M. and El-Sheikh, G.A., 2002. Vegetation analysis of FailakaIsland (Kuwait). Journal of Arid Environments, 50: 153-165.
- Badano, E.I., Cavieres, L.A., Molinga-Montenegro, M.A. and Quiroz, C.L., 2005. Slope aspect influences plant association patterns in the Mediterranean mattoral of central Chile. Journal of Arid Environments, 62: 93-108.
- Baker, M.E. and Barnes, B.V., 1998. Landscape ecosystem diversity of river floodplains in northwestern Lower Michigan, USA. Canadian Journal of Forest Research, 28: 1405-1418.
- Braun-Blanquet, J., 1964. Pflanzensoziologie, Grundzüge der Vegetationskunde. 3rd ed, Springer, Wien-New York. 865 p.
- Cain, S.A., 1938. The species-area curve. American Midland Naturalist, 19: 573-580.
- Enright, N.J., Miller, B.P. and Akhtar. R., 2005. Desert vegetation and vegetation-environment relationships in KirtharNational Park, Sindh, Pakistan. Journal of Arid Environments, 61: 397-418.
- Fisher, M.A. and Fuel, P.Z., 2004. Changes in forest vegetation and arbuscular mycorrhizae along a steep elevation gradient in Arrizona. Forest Ecology and management, 200: 293-311.
- G-Campo, J., Alberto, F., Hodgoson, J., G-Ruiz, J. and M-Marti, G., 1999. Plant community patterns in a gypsum area of NE Spain, interactions with topographic factors and soil erosion. Journal of Arid Environments, 41: 401-410.
- Grongroft, A., Petersen, A. and Miehlich, G., 2003. Edaphical diversity and biodiversity in mutual dependency. BIOLOG Status Report 2003, German Environmental Research Programme on Biodiversity and Global Change (Phase I, 2000–2004) ID: 01 LC 0024; BIOTA AFRICA So2. 130 p.
- Hegazy, A.K., El-Demerdash, M.A. and Hosni, H.A., 1998. Vegetation species diversity and floristic relations along an altitudinal gradient in south-west Saudi Arabia. Journal of Arid Environments, 3: 3-13.
- Krebs, J.C., 1998. Ecological Methodology. Addison Wesley Longman Inc., 620 p.
- Maranon, T., Ajbilou, R., Ojeda, F. and Arroya, J., 1999. Biodiversity of woody species in oak woodland of southern Spain and northern Morocco. Forest Ecology and Management, 115: 147-156.
- Park, A.D., 2001. Environmental influences on post-harvest natural regeneration in Mexican pine-oak forests. Forest Ecology and Management, 144: 213-228.
- Pauli, D., Peintinger, M. and Schmid, B., 2003. Nutrient enrichment in calcareous fens: Effect on plant species and community structure. Basic and Applied Ecology, 3: 255-266.
- Schwilk, D., 2006. Limiting similarity and functional diversity along environmental gradients. Ecology Letters, 8: 28-272.
- Shaltout, K.H., Sheded, M.G., El-Kady, H.F. and Al-Sodany, Y., 2002. Phytosociology and size structure of Nitrararia restusa along the Egyptian Red Sea coast. Journal of Arid Environments, 53: 331-345.
- Shannon, C.E. and Weaner, W., 1949. The Mathematical Theory of Communication. UrbanaIL: University of Illinois Press, First edition, 125 p.
- Zar, J.H., 1999. Biostatistical Analysis. Prentice Hall International Inc., 660 p.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار