اثر عوامل محیطی بر گسترش و برخی خصوصیات کمی بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در استان فارس

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار پژوهش. مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس، شیراز

2 دانشیار پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور

3 مربی پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

4 کارشناس، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان فارس

چکیده

در این تحقیق ابتدا منطقه پراکنش گونه بلوط ایرانی (Quercus brantii Lindl.) در استان فارس بر روی نقشه توپوگرافی مشخص گردید و سپس دامنه ارتفاعی پراکنش بلوط ایرانی تعیین شد. در سه دامنه ارتفاعی 1000 تا1500، 1500 تا 2000 و بالاتر از 2000 متر بالاتر از سطح دریا و با توجه به متغیرهایی مانند جهات جغرافیایی، شکل زمین و طبقات ارتفاعی و تکرار منطقه، تعداد 52 قطعه نمونه 500 مترمربعی به‌صورت انتخابی مشخص و کلیه اطلاعات موردنیاز شامل نوع گونه، قطر برابرسینه، مبدأ (دانه‌زاد یا شاخه‌زاد)، وضعیت تاج، ارتفاع تنه، ارتفاع درخت، طبقه سنی، تعداد جست، طول و عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، تیپ یا جامعه جنگلی، گونه‌های همراه و درصد تاج‌پوشش برداشت و در فرم‌های مخصوص ثبت گردید. در تعدادی از قطعات نمونه نیز پروفیل خاک حفر شد. براساس اطلاعات بدست‌آمده، بلوط ایرانی در استان فارس در کلیه جهت‌های جغرافیایی و شکلهای زمین از حداقل ارتفاع 1050 متر تا حداکثر 2550 متر ارتفاع از سطح دریا گسترش یافته است. اسیدیته رویشگاه‌های این گونه بین 5/7 تا 1/8 و بافت خاک از نوع رسی، لومی- رسی و لومی می‌باشد. مهمترین عامل محدود کننده در خاک رویشگاه‌های مورد مطالعه، بافت خاک و مواد آلی می‌باشد، در حالی‌که رطوبت اشباع نیز عامل مهمی در حضور این گونه است. از نظر تعداد پایه‌ها، دامنه‌های واقع در جهت شرق بیشترین تعداد را به‌خود اختصاص داده، اما از نظر متغیرهای رویشی مانند قطر برابرسینه و سطح تاج، بیشترین مقدار مربوط به نواحی مسطح و کم‌شیب می‌باشد. در محدوده گسترش این گونه متوسط سطح تاج هر درخت در بخش دانه‌زاد 61/16 و در بخش شاخه‌زاد 71/15 مترمربع، متوسط قطر برابرسینه 2/20 سانتی‌متر و تعداد جست شاخه‌زادها به‌طور متوسط 9/5 برآورد شده است. ارتفاع متوسط درختان دانه‌زاد 1/6 و در شاخه‌زادها 59/5 متر می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Impact of environmental factors on distribution and some quantitative characteristics of Manna Oak (Quercus brantii Lindl.) in Fars province

نویسندگان [English]

  • Kazem Bordbar 1
  • Khosro Sagheb-Talebi 2
  • Mojtaba Hamzehpour 3
  • Ladan Joukar 3
  • Mojtaba Pakparvar 3
  • Ali Reza Abbasi 4
1 Assistant Prof. Research Center for Agriculture and Natural Resources of Fars Province
2 Associate Prof., Research Institute of Forests and Rangelands
3 Senior research expert, Research Center for Agriculture and Natural Resources of Fars Province
4 Forest Expert, Research Center for Agriculture and Natural Resources of Fars Province
چکیده [English]

Tree species distribution in different ecological zones depends on their ecological demands including the physical and chemical properties of soils as well as different aspects and altitudes. In this research, several ecological characteristics of Quercus brantii were studied. This species is distributed in three altitudes of:1000-1500,1500-2000 and higher than 2000 m.a.s.l. Fifty two site samples, each covering 500m2, were selected in the basis of several parameters including aspect, land form and elevation classes. Different variables such as species, diameter at breast height (dbh), tree height, trunk height, crown cover, origin (standard or coppice), age class, number of sprouts, accompanying species and forest type were measured or recorded in each sample plot. Moreover, a soil profile was dug in each sample plot. Results showed that natural distribution of Quercus brantii varies from 1050 to 2550 m.a.s.l in all land forms. The pH of the studied sites varied between 7.5 and 8.1, and the soil texture varied from clay, clay- loam to loam. The most important limiting factors in the soil of the studied area were the texture and organic matter, whereas the soil moisture was an important factor for the presence of this species. The eastern slopes had the highest density, while the flat area showed the highest crown cover and dbh. The average crown area of each tree in seed origin and coppice origin plots were 16.61 m2 and 15.71m2, respectively. The mean dbh was 20.2cm and the average number of sprouts per tree was 5.9. The mean total tree height was 6.1m in seed origin and 5.59m in the coppice origin plots.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Quercus brantii
  • elevation
  • aspect
  • land form
  • crown cover
  • DBH
  • Farsprovince
- جهانبازی گوجانی، ح.، حیدری، ح.، ثاقب‌طالبی، خ. و خاتم‌ساز، م.، 1381. بررسی نیاز رویشگاهی Ulmus boissieri Grudz. در تنگ‌هونی بازفت از توابع استان چهارمحال و بختیاری. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 8: 57-1.
- طالبی، م.، ثاقب‌طالبی، خ. و جهانبازی گوجانی، ح.، 1385. بررسی نیاز رویشگاهی و برخی خصوصیات کمی و کیفی بلوط ایرانی (‌Quercus brantii Lindl.) در جنگلهای استان چهارمحال و بختیاری. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 14 (1): 79-67.
- فتاحی، م.، 1373. بررسی جنگلهای بلوط زاگرس و مهمترین عوامل تخریب آن. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، شماره 101، 63 صفحه.
- مروی مهاجر، م.ر.، 1363. بررسی جنگلهای بلوط شمال (منطقه لوه گرگان). مجله منابع طبیعی ایران، شماره 37: 56-41.
- معروفی، ح.، ثاقب‌طالبی، خ.، فتاحی، م. و سدری، م.ح.، 1384. بررسی نیاز رویشگاهی و برخی خصوصیات کمی گونه وی‌ول (Q. libani Oliv.) در استان کردستان. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 13 (4): 446-417.
- مهدی‌فر، د. و ثاقب‌طالبی، خ.، 1385. مشخصات کمی و کیفی و خصوصیات رویشگاهی دارمازو در منطقه شینه استان لرستان. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 14 (3): 206-193.
- Aas, G. and Riedmiller, A., 1993. Bäume. Gräfe und Unzer GmbH, München. 254 p.
- Anonymous, 1993. Mitteleuropäische Waldbaumarten. Prof. für Waldbau und Prof. für Forstschutz und Dendrologie der ETH Zürich, 154 p.
- Browicz, K., 1982. Chorology of trees and shrubs in south-west Asia and adjacent region. PolishAcademy of science, institute of dendrology, vol. 1, 170 p.
- Leibundgut, H., 1984. Unsere Waldbäume. Verlag Huber, Stuttgart, 168 p.