تحلیل تناوب در تولید چوب ارقام مختلف صنوبر (Populus spp.) در سنندج

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

استادیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کردستان

چکیده

این آزمایش با تعداد 24 کلن صنوبر (10 کلن تاج‌باز و 14 کلن تاج‌بسته) به‌مدت 8 سال (1380 تا 1387) در سنندج با هدف تحلیل زمانی رشد (قطری، ارتفاعی و حجمی یا تولید چوب) ارقام مختلف صنوبر در سالهای مختلف اجرا گردید. تحقیق در قالب 2 آزمایش (تاج‌باز و تاج‌بسته) در 3 تکرار و هر کرت آزمایشی شامل 25 اصله نهال یکنواخت با فواصل 4×4 متر (تاج‌بازها) و 3×3 متر (تاج‌بسته‌ها) انجام شد. اندازه‌گیری رشد قطری و ارتفاعی درختان در هر سال در اوائل آذرماه پس از خزان از 9 واحد اصلی در هر کرت انجام و براساس آنها حجم کلن‌ها نیز محاسبه گردید. نتایج نشان داد که بین سالهای آزمایش و همچنین بین دو گروه تاج‌باز و تاج‌بسته درون سال از نظر صفات قطر برابرسینه، ارتفاع و حجم چوب تولیدی درخت در هر سه حالت آزمایش (گروه کلن‌های تاج‌باز، تاج‌بسته و حالت کلی) اختلاف معنی‌داری (01/0 P≤) وجود دارد. بررسی وضعیت رشد در سالهای مختلف نشان داد که اگرچه صفات رویش قطری و حجمی درخت طی دوره بررسی (از سال 1380 تا 1387) افزایش داشتند، اما میزان این افزایش در سالهای مختلف، متفاوت بود، به‌طوری که براساس نتایج مقایسه میانگین‌ها با روش دانکن در سطح 1 درصد در هر سه حالت (گروه کلن‌های تاج‌باز، تاج‌بسته و حالت کلی) دو سال متوالی رشد (1380 و 1381، 1384 و 1385، 1386 و 1387) از نظر رشد قطری و حجمی با همدیگر اختلاف معنی‌داری نشان ندادند. این نتیجه نشانگر آن است که رشد قطری و حجمی پایه‌ها یک سال کند و یکسال سریع بوده، به‌طوری که میانگین رشد قطری و حجمی پایه‌ها در سال با رشد کند (مانند 1385) با میانگین رشد در سال قبل از آن با رشد سریع (مثلاً 1384) اختلاف معنی‌داری نشان نداده است. رشد ارتفاعی تمام سالها دارای اختلاف معنی‌داری (01/0 P ≤) با هم بود و هر سال در یک گروه مجزا قرار گرفت. در بین کلن‌های تاج‌باز، کلن P.a. Saghez از نظر رشد قطری و حجمی نسبت به بقیه تفاوت نشان داد، اما تمام کلن‌های تاج‌بسته از نظر روند رشد تقریباً یکنواخت عمل نمودند. شیب منحنی رشد در کلن‌های تاج‌باز بیشتر از کلن‌های تاج‌بسته بود که نشان‌ دهنده سرعت رشد بیشتر آنها نسبت به کلن‌های تاج‌بسته است. براساس نتایج مقایسه میانگین‌ها و نمودارهای رشد قطری و حجمی در مورد هر دو دسته تاج‌باز و تاج‌بسته، دو مرحله رشد سریع در مقابل سه مرحله رشد بطئی مشاهده گردید که بیانگر متناوب بودن سرعت رشد قطری و حجمی صنوبرهاست. به‌عبارت دیگر رویش قطری و حجمی (تولید چوب) درخت در طول زمان (سالهای مختلف دوره بهره‌برداری) حالت تناوبی دارد. چنین پدیده‌ای یک مزیت کاربردی در مورد زمان قطع صنوبر دارد. با محاسبه سالهای رشد درختان می‌توان آنها را برای سال با رشد کُند در زمین باقی نگذاشته و قطع نمود. با این کار هزینه یکسال نگهداری مزرعه حفظ می‌شود، در حالی‌که رشد و تولید چوب در سال مذکور کُند بوده و از این نظر زارع هم ضرر نکرده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Frequency analysis in the wood production of different Poplars (Populus spp.) in Sanandaj

نویسنده [English]

  • Bayazeid Yousefi
Assistant Prof., Research Center of Agricultural and Natural Resources of Kurdistan province
چکیده [English]

 
In this trial, 24 Poplar clones (10 clones of Populus deltoides, P. euramericana and P. alba as wide crown species and 14 clones of P. nigra as narrow crown clones) were studied in Sanandaj, western Iran during 2001-2008. Planting of cuttings were accomplished on early March of 2000 and transplanting of saplings and planting were conducted on early April of 2001 with spacing of 4 m×4 m for Wide Crown Clones (WCC) and 3 m×3 m for Narrow Crown Clones (NCC) in 2 separated experiments with 3 replications. Each plot contained 25 saplings that were planted as 5×5 rows (9 saplings as main and 16 for buffer effect). In each year, some morphological traits were evaluated. Results showed that in terms of diameter at breast height (D), tree height (H) and wood volume per hectare (V) there were significant differences among years and also between WCC and NCC groups (P≤0.01). Although growth traits of tree diameter and volume during the period increased, but increasing rates in different years were different. Based on the mean comparisons of the years, there were no significant differences between the two consecutive years of growth (e.g., 2005 and 2006 etc.) in terms of the D and V traits in the NCC and WCC, but each year took place in a specific group for H in both NCC and WCC. P.a. Saghez in terms of D and V traits was different from others among WCC, but all clones of the NCC behaved almost the same from viewpoint of growth procedure. The growth rate of WCC was more than NCC, indicating the growth rate (diameter, height and volume) of WCC were higher than NCC. Based on the results and graphs of diameter (D) and wood volume (V) in both WCC and NCC, two stages of the rapid growth vs. three stages of slow growth were observed. This point indicates that the rates of diameter (D) and wood volume (V) growths are a periodic process in poplars (Populus spp.). In other words, diameter and volume growth traits had a periodic mode over the time. The phenomenon is a practical result to determine the time of cutting and harvesting of poplar trees. By calculating the growth years of trees, farmers can harvest them at the end of the rapid growth year and don’t need to remain the trees in the farm in the slow growth year. This reduces the costs of farm maintenance.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Poplar
  • DIAMETER
  • height
  • volume growth
  • periodic growth
- اسماعیل‌پور، ع. و راحمی، م.، 1379. اثرهای سربرداری و جوانه‌برداری بر شاخه‌دهی، گلدهی و عملکرد پسته. مجله علوم و فنون باغبانی ایران، 1 (1-2): 42-29.
-سالاری، ا.، 1378. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی سازگاری کلن‌های مناسب صنوبر در آذربایجان ‌غربی. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 78 صفحه.
- سرمدنیا، غ. و کوچکی، ع.، (ترجمه)، 1374. فیزیولوژی گیاهان زراعی. انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد،    467 صفحه.
- قاسمی، ر.، 1375. اصلاح نژاد صنوبر. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 35 صفحه.
- قاسمی، ر.، 1378. گزارش نهایی طرح تحقیقاتی سازگاری کلن‌های مناسب در منطقه کرج. مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 69 صفحه.
- کوچکی، ع. و راشد محصل، م.ح.، (ترجمه)، 1374. مبانی فیزیولوژیکی گیاهان زراعی. مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، 404 صفحه.
- مدیررحمتی، ع.، همتی، ا. و قاسمی، ر.، 1376. بررسی مشخصات کلن‌های صنوبر در خزانه‌های آزمایشی. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، شماره 177، 142 صفحه.
- یوسفی، ب.، 1376. بررسی برخی صفات مؤثر در رشد و همبستگی نهالهای یکساله 32 کلن صنوبر. پژوهش و سازندگی، 34: 23-18.
- یوسفی، ب. و مدیررحمتی، ع.، 1383. بررسی رفتار رشد ارتفاعی کلن‌های صنوبر در کردستان. تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 12 (4): 555-533.
- Altman, A., Tzfira, T., Wang, W., Vinocur, B., Hazan, G. and Vainstein, A., 1990. Clonal stability, seasonal priodicity and non-transgenes: The lesson from long-term micropropagation of transgenic and non-transformed Populus tremula plants. ISHS Acta Horticulturae, 530 p.
- Demeritt, J. and Maurice, E., 1981. Growth of hybrid poplars in Pennsylvania and Maryland clonal tests. USDA Forest Service, Research Note NE-302, Northeastern Forest Experiment station, Bromall, PA., 2 p.
- Eckenwalder, J.E., 1996. Systematics and Evolution of Populus. In: Stettler, R.F. and Fröhlich, H., (Eds.), 1973. Biology of Populus and it’s implication for management and conservation. Part 1, chapter 1. Zuchtung, Anbau und Leistung der Papeln (Mitt. der Hess.) Jan. esforstv. Band 10, 267 p.
- Micheal, D.A., Isebrands, J.G., Dickmann, D.I. and Nelson, N.D., 1988. Growth and development during the establishment year of two Populus clones with contrasting morphology and phenology.Tree Phys., 4: 139-152.
- Schumaker, M.A., Bassman, J.H., Robberecht, R. and Randamaker, G.K., 1997. Growth, leaf anatomy and physiology of Populus clones in response to solar ultraviolet–B radiation. Heron publishing, Victoria, Canada, http://www.zalf.de.
- Shiji, W., 1988. A brief introduction to study on the technique for Poplar. IPC, B. China 5-7 Sept. 1988, 31 p.
- Rongzhou, M. and Lieffers, V.J., 1997. Seasonal photosynthetic responses to light and temperature in white spruce (Picea glauca) seedling planted under an aspen (Populus tremuloides) canopy and in the open. Heron publishing, Victoria, Canada, http://www.zalf.de.
- Weisgerber, H., 1989. Current findings in Poplar breeding (Meeting of IUFRO working) S2. O2. 10: 91-107.