بررسی کمی و کیفی ذخیره‌گاه جنگلی ارس- شیرخشت اوشان در البرز مرکزی

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای جنگل‌داری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.

2 استاد، دانشکده منابع‌ طبیعی، دانشگاه تهران

3 کارشناس ارشد جنگل‌داری

چکیده

ذخیره‌گاه جنگلی اُرس- شیرخشت اوشان در جنوب البرز مرکزی ازجمله لکه‌های جنگلی ناحیه رویشی ایران- تورانی است که بخشهایی از آن خصوصیات یک اکوسیستم کمتر دست‌خورده را حفظ کرده است. به‌رغم این که این توده جنگلی به‌عنوان ذخیره‌گاه توسط سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور ثبت شده است، اما متأسفانه آثار تجاوز و ساخت و ساز در حواشی این توده ارزشمند مشاهده می‌گردد. هدف از این پژوهش، شناسایی و مطالعه ویژگیهای زیستی و اکولوژیکی این توده جنگلی بوده تا آغازی باشد برای تعمق و مطالعات بیشتر بر ارزشهای ناشناخته این زیست‌بوم منحصر بفرد. داده‌های مورد نیاز به‌روش مونه‌بندی و سپس اجرای آماربرداری نواری در هریک از مونه‌ها برداشت شد. ویژگیهای ساختاری، تجدیدحیات و سلامت توده به‌تفکیک تیپ‌های جنگلی موجود مورد بررسی قرارگرفت. شیرخشت (Cotoneaster kotschyi Klotz.)با 51 درصد گونه غالب از لحاظ فراوانی بوده و اُرس (Juniperus excelsa M.Bieb.) با فراوانی 10 درصد و ارتفاع غالب 5/6 متر به‌عنوان گونه غالب اشکوب درختی است. براساس درصد حضور و فراوانی گونه‌ها، در این توده دو تیپ جنگلی اصلی شیرخشت- اُرس و شیرخشت- راناس متمایز گردید. گونه‌های این توده در اشکوب درختی شامل اُرس، بنه، پلاخور و تا بوده و در اشکوب درختچه‌ای، شیرخشت، راناس، تنگرس، نسترن و زرشک دیده می‌شوند. توده دارای ساختار ناهمسال نامنظم است. تجدیدحیات توده در بخش انبوه 7 برابر بیش از بخش تنک است. شادابی و سلامت توده با رتبه‌دهی به 7 گونه اصلی، مورد بررسی قرار گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qualitative and quantitative investigation of Juniperus-Cotoneaster forest reserve in Ooshan (Central Alborz, Iran)

نویسندگان [English]

  • Homan Ravanbakhsh 1
  • Mohammad Reza Marvi Mohajer 2
  • Mohsen Nourzad Moghadam 3
1 Ph.D. Student of Forestry, Faculty of Natural Resources, University of Tehran
2 Professor, Faculty of Natural Resources, University of Tehran
3 M.Sc. of forestry
چکیده [English]

Juniperus-Cotoneaster reserve of Ooshan located in central Alborz (north of Iran), is one of the Irano-Turanian forest stands which shows the characteristics of a semi-virgin ecosystem. Although the stand has registered as a "forest reserve" by Forest and Rangeland organization of Iran, some evidences of deforestation and changing the landuse are obvious. The aim of this research was identification and study of biologic and ecologic characteristics of the stand to provide the situation of subsequent studies as a first step for further investigations. Data obtained using stratification method by one strip transect in each stratum. After analysis of the data, structural and ecological characteristics and healthiness of the stand were considered. In this stand, Cotoneaster kotschyi isthe dominant species with a frequency of 51%. Juniperus excelsa with a frequency of 10% and 6.5 meter heightis the dominant species of the tree layer. According to the abundance of species, two forest types were distinguished in this stand: Cotoneaster kotschyi-Juniperus excelsa and Cotoneaster kotschyi-Cerasus microcarpa. Species in the tree storey were Juniperus excelsa, Lonicera nummularifolia, Pistacia atlantica and Celtis caucasica whilespecies in shrub storey were Cotoneaster kotschyi, Cotoneaster nummularioides, Cerasus microcarpa, Rosa spp., Rhamnus pallasii, Colutea persica and Berberis spp.. The structure of the stand is uneven-aged and irregular. Regeneration in the areas with closed canopy is 7 times more than the areas with sparse canopy. The healthiness of stand was considered by ranking to main 7 species.

کلیدواژه‌ها [English]

  • forest stand
  • Juniperus excelsa
  • Cotoneaster spp
  • Ooshan
  • Irano-Turanian
- اکبرزاده، م.، 1373. تهیه نقشه پوشش گیاهی منطقه سیراچال به‌روش فلورستیک و فیزیونومیک. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، 71 صفحه.
- بی‌نام، 1376. نقشه زمین‌شناسی 1:100000 ایران، شیت شرق تهران. سازمان زمین‌شناسی کشور.
- تریگوبوف، و. و مبین، ص.، 1348. راهنمای نقشه رویشی ایران. نشریه شماره 14 دانشگاه تهران، 60 صفحه.
- ثابتی، ح.، 1373. جنگلها، درختان و درختچه‌های ایران. انتشارات دانشگاه یزد، 810 صفحه.
- ثاقب‌طالبی، خ.، 1381. جنگل‌شناسی 1. جزوه درسی، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران.
- زبیری، م.، 1379. آماربرداری در جنگل (اندازه‌گیری درخت و جنگل). انتشارات دانشگاه تهران، 401 صفحه.
- زبیری، م.، 1381. زیست‌سنجی (بیومتری) جنگل. انتشارات دانشگاه تهران، 411 صفحه.
- روانبخش، ه. و اعتماد، و.، 1387. شناسایی و معرفی جنگلهای طبیعی استان تهران. مجله محیط‌شناسی، شماره 46: 32-19.
- ساعی، ک.، 1329. جنگل‌شناسی. جلد دوم، انتشارات دانشگاه تهران، 59 صفحه.
- علی‌احمد کروری، س. و خوشنویس، م.، 1379. مطالعات اکولوژی و زیست‌محیطی رویشگاه‌های اُرس ایران. انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع، 208 صفحه.
- مرادی، م.، 1386. بررسی برخی ویژگیهای جنگلشناسی و اکولوژیکی رویشگاه طبیعی گونه اُرس (Juniperus excelsa) در ایلان رودبار الموت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه مازندران، 94 صفحه.
- مروی مهاجر، م.، 1384. جنگل‌شناسی و پرورش جنگل. انتشارات دانشگاه تهران، 387 صفحه.
- مومنی ‌مقدم، ت.، 1381. بررسی برخی ویژگیهای اکولوژیک و جنگلشناسی رویشگاه طبیعی اُرس در دامنه‌های کپه‌داغ شیروان. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، 100 صفحه.
- Barnes, V.B., Zak, D.R., Denton, S.R. and Spurr, S.H., 1997. Forest ecology. 4th Edition, New York, 792 p.
- Fisher, M. and Gardner, A.S., 1995. The status and ecology of a Juniperus excelsa subsp. polycarpos woodland in the northern mountains of Oman. Plant Ecology, 119 (1): 33-51.
- Hall, J.B., 1984. Juniperus excelsa in Africa: A Biogeographical Study of an Afromontane Tree. Journal of biogeography, 11: 47-61.
- Kargioglu, M. and Tatli, A., 2005. A phytosociological research on forest vegetation of Yandag (Isparta, Turkey). Pakistan journal of Biological sciences, 8 (6): 929-939.
- Milios, E., Pipinis, E., Petrou, P., Akritidou, S., Smiris, P. and Aslanidou, M., 2007. Structure and regeneration patterns of the Juniperus excelsa Bieb. stands in the central part of the Nestos valley in the northeast of Greece. Ecological Research, 22 (5): 713-723.
- Schickhoff, U., 2005. Mountain Ecosystems. Springer Berlin Heidelberg, 354 p.
- Zohary, M., 1963. On the Geobotanical Structure of Iran. Weizmann Science Press of Israel (Jerusalem), 113 p.