فصلنامة علمی - پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران

جلد 21  شمارة 2، صفحة 276-268، (1392)

بررسی مشخصات رویشی دورگ‌های طبیعی صنوبر دلتوئیدس (P. deltoides Marsh.) در شرایط آب و هوایی کرمانشاه

فتحعلی نوری^1*، یحیی خداکرمی²، احمد همتی³، علی رضا مدیر رحمتی³و علی نوری⁴

^1*- نویسنده مسئول، مربی پژوهش، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه، پست الکترونیک:fathalin@yahoo.com

2- کارشناس ارشد، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه

3- مربی پژوهش، مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تهران

4- دانشیار، مؤسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع کشور، تهران

5- کارشناس ارشد، مجتمع آموزش جهاد کشاورزی کرمانشاه

تاریخ دریافت: 25/4/91                                                                تاریخ پذیرش: 7/1/92

چکیده

استان کرمانشاه یکی از استان‌های مهم کشور در کشت و تولید صنوبر می‌باشد. به‌منظور دستیابی به کلن‌های پرمحصول و سازگار با شرایط آب‌ و هوایی استان و معرفی آنها جهت کشت و تولید انبوه، تعداد 10 کلن دورگ طبیعی صنوبر (P.deltoides 69/55xP. euramericana)، که از سال 1363 از سطح صنوبرکاری‌های شمال کشور جمع­آوری شده بودند، از یک تا 10 نام‌گذاری شده و مورد آزمایش قرار گرفتند. بررسی در قالب طرح آماری بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و فواصل کاشت 4 در 4 متر در ایستگاه تحقیقات مهرگان انجام گردید. در طول دوره آزمایش، مبارزه با علف‌های هرز بصورت دستی و آبیاری به روش جوی و پشته انجام شد. در پایان هر فصل رویشی، صفات رویشی قطر برابر سینه و ارتفاع کل درختان اندازه‌گیری شد. همچنین رویش جاری قطر، رویش جاری ارتفاع، حجم تولیدی درهکتار و متوسط حجم تولیدی درهتکار محاسبه گردید. تجزیه واریانس ساده برای صفات ارتفاع، قطر و میزان حجم در هکتار درختان و تجزیه واریانس مرکب برای ارتفاع، قطر، حجم در هکتار و میزان رویش جاری سالیانه انجام پذیرفت و کلن‌ها براساس میانگین‌ صفات گروه‌بندی گردیدند. نتایج بررسی نشان داد که از بین کلن­های دورگ طبیعی مورد بررسی کلن‌های P.deltoides 63/10،  P. deltoides 63/8، P. deltoides 63/9 و P. deltoides 63/7 با مقدار تولید به‌ترتیب 40/18، 41/16، 38/16 و33/14 مترمکعب در هکتار بیشترین تولید را داشتند، بنابراین جهت کشت انبوه و توسعه در استان قابل توصیه می‌باشند.

واژه‌های کلیدی:قطر، ارتفاع، رویش جاری، حجم، سازگار، تولید چوب در هکتار

مقدمه

چوب و فراورده‌های آن از دیرباز مورد نیاز روزمره بشر بوده و به نظر می‌رسد تا به ابد هم به همین صورت باشد. با وجود ورود منسوجات و کالاهای جایگزین ازجمله محصولات صنعتی مانند برخی فراورده­های پتروشیمی، هنوز جایگزین شایسته‌ای برای چوب یافت نشده است. تقاضا برای مصرف چوب به‌دلیل برخورداری از خواص مخصوص به خود همواره در حال افزایش است. برداشت‌های سنتی و صنعتی چوب از تمامی رویشگاه‌های جنگلی و کشتگاه‌های زراعت چوب به انضمام واردات چوبی و فرآورده‌های سلولزی، تکافوی نیازهای چوبی کشور را نمی­نمایند. افزایش سریع جمعیت، کاهش عرصه‌های طبیعی و بالا رفتن مصرف سرانه همه دست به‌دست هم داده تا زمینه تلاش و فعالیت بیشتری برای افزایش بهره‌وری و کاهش فشار بر جنگل‌های طبیعی را فراهم نمایند. یکی از مهمترین راهکارهایی که امروز مورد توجه کارشناسان و محققان نیز می‌باشد، افزایش کارایی فیزیولوژیکی (یعنی افزایش عملکرد در واحد سطح) است که این مهم با اصلاح و معرفی ارقام جدید (به‌نژادی) و مدیریت صحیح مزرعه (به‌زراعی) میسر می‌گردد. دستیابی به ارقام پرمحصول صنوبر با وضعیت و ویژگی‌های منحصر‌به فردی مانند سرعت رشد قابل ملاحظه، توان استقرار در شرایط اقلیمی متفاوت، توان استقرار در اراضی کم‌بازده و سیل‌گیر حاشیه رودخانه‌ها، قابلیت کاشت همزمان با دیگر محصولات زراعی، کاربرد گسترده در صنایع و غیره، تحولی بزرگ در زراعت چوب به وجود آورده است. این واقعیتی فراموش نشدنی است که الگوهای قدیمی و سنتی تولید چوب قادر به رفع نیازهای روزمره زندگی ما نبوده و ناچار خواهیم بود که برای رفع این نیازها، یا واردات چوب و فراورده‌های سلولزی انجام دهیم و یا بی‌رحمانه به بهره‌برداری بی‌رویه و مخرب از جنگل‌های طبیعی بپردازیم که نقش‌ بسیار مفید، منحصر به فرد و غیر قابل جایگزینی در حفظ و تعادل اکوسیستم دارند، و با فشار بیش ‌از حد بر آنها زمینه‌های تخریب را فراهم کرده و ضمن وارد نمودن خسارت شدید زیست محیطی (سیل، افزایش و غیره) حیات نسل‌های آینده را نیز با مخاطره مواجه سازیم. زراعت چوب صنوبر از دیرباز توسط مردم هوشمند دیارمان انجام شده تا بخشی از نیازهای چوبی خود را تأمین نمایند. در این راستا مراکز تحقیقاتی و مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع از سه دهه قبل با فعالیت‌های تحقیقاتی و معرفی کلن‌های جدید توانسته‌اند میزان تولید را در واحد سطح به بیش از دو برابر برسانند و مضافاً اینکه زمان بهره‌برداری از این عرصه‌ها را نیز به نصف کاهش دهند. هدف از اجرای این تحقیق مقایسه ویژگی‌های رویشی کلن‌های دورگ طبیعی صنوبر دلتوئیدس در شرایط اقلیمی و آب و هوایی استان کرمانشاه بوده است. ازجمله اهداف دیگر افزایش تولید در واحد سطح، تأمین نیازهای صنایع چوب ازجمله کاغذ غرب، افزایش درآمد روستائیان، ایجاد فرصت­های شغلی، کاهش فشار بر عرصه­های جنگلی و توسعه کشت صنوبر در اراضی حاشیه رودخانه­هاست.(Markovic and Herpka.,1981) با بررسی 10 کلن دورگ صنوبر در یک دوره 10 ساله (1958 تا 1968) در کشور یوگسلاوی اعلام نمودند که دورگ‌های P. euramericana51/45 و P. euramericana154 با میزان تولید چوب بین 23 تا 24 مترمکعب در هکتار در سال بهترین دورگ‌ها هستند.(Korhan, 2000)  در کشور ترکیه ضمن بررسی  26 کلن صنوبر P. deltoidesدر یک دوره 12ساله تعداد زیادی هیبرید (دورگ مصنوعی) از دورگ‌گیری بین P. deltoides با P. nigra تولید نمود و اعلام کرد میزان تولید چوب دورگ‌های تولیدی بین 25 تا 45 مترمکعب در هکتار در سال می‌باشد.  (Hemati & Modir rahmati, 2003) پس از بررسی 36 کلن مختلف تاج‌باز (که اکثراً دورگ بودند) و تاج‌ بسته در اراضی حاشیه رودخانه گاماسیاب ( صنایع کاغذ غرب) واقع در استان کرمانشاه طی 7 سال مشخص نمودند که در میان کلن‌های دورگ صنوبر P.euramericana I-214 و  P.euramericana  455به‌ترتیب با 27 و 8/25 مترمکعب تولید چوب در هکتار، برای منطقه مناسب می‌باشند. (Ghasemi & Modir Rahmati, 2005) با بررسی 30 کلن مختلف صنوبر تاج باز (که اکثراً دورگ بودند) و تاج بسته در مرکز تحقیقات البرز کرج مشخص نمودند که در میان کلن‌های دورگ مورد بررسی کلن دورگ P.euramericana vernirubensis با 4/27 مترمکعب تولید چوب در هکتار در سال بهترین کلن برای منطقه می‌باشد.(Noori et al., 2006) پس از بررسی 18 کلن تاج باز (که اکثراً دورگ بودند) در دو ایستگاه تحقیقاتی مهرگان و اسلام­آبادغرب در استان کرمانشاه مشخص نمودند که کلن دورگ P. euramericana I-214 با 39 مترمکعب تولید چوب در هکتار در سال برای منطقه مناسب می‌باشد . (Noori et al., 2007) با بررسی 10 کلن‌ صنوبر تاج بسته در ایستگاه تحقیقاتی مهرگان، مشخص نمودند که کلن P. nigra 56/75 با 2/39 مترمکعب تولید چوب در هکتار در سال برای منطقه مناسب می‌باشد.(Yousefi & Modir Rahmati, 2007) با بررسی مقدماتی 9 کلن مختلف صنوبر( 6 کلن دورگ طبیعی،1 دورگ قدیمی و 3 کلن دلتوئیدس)، مشخص نمودند که دورگ‌های طبیعی  P.deltoides 63/2و P.deltoides 63/1  با رویش حجمی 2/25 و 19 مترمکعب تولید چوب در هکتار در سال، بیشترین میزان تولید را داشتند. (Daneshvar & Modir Rahmati, 2008)، تعداد 14 کلن صنوبر دورگ و غیر دورگ را به‌منظور انتخاب بهترین کلن‌ها برای کشت در استان اصفهان، در ایستگاه شهید فزوه استان اصفهان به‌مدت 10 سال مورد بررسی قرار داده و مشخص نمودند که بین کلن‌های مورد بررسی از نظر صفات مختلف، با هم اختلاف داشته و برترین کلن‌ها از نظر میزان حجم چوب تولیدی، کلن‌هایP. deltoides72/51 ، P. euramericana I-214، P. euramericana vernirubensis می‌باشند. (Hemati et al.,2010) تعداد 10 کلن دورگ طبیعی صنوبر به‌منظور انتخاب بهترین کلن‌ها در ایستگاه تحقیقات البرز کرج به مدت 10 سال مورد بررسی قرار داده و مشخص نمودند که بین کلن‌های دورگ طبیعی از نظر رویش متوسط حجمی، اختلاف معنی‌داری وجود دارد و آزمون مقایسه میانگین‌ها نشان داد که از میان 10 کلن دورگ طبیعی، کلن شماره P.deltoides 63/1 با 9/23 مترمکعب در هکتار و در سال، بیشترین و کلن شماره P. deltoids 63/6  با 17/9 مترمکعب در هکتار، کمترین تولید حجمی را داشتند.  (Mousavi Kopar et al., 2011) تعداد 20 کلن  صنوبر به‌منظور انتخاب بهترین کلن‌ها در ایستگاه تحقیقات صنوبرصفرابسته جهت کشت در استان گیلان را مورد بررسی قرار داده و مشخص نمودند که برترین کلن از نظر میزان قطر برابر سینه P. deltoides 63/5، از نظر میزان ارتفاع  P. deltoides 63/51  و از نظر میزان حجم چوب تولیدی در هکتار P. deltoides 63/51  می‌باشد.  (Talebi et al., 2011) با بررسی 12 کلن صنوبر  تاج باز طی 8 سال در ایستگاه تحقیقات بلداجی استان چهار محال وبختیاری مشخص نمودند که کلن‌های مورد بررسی باهم اختلاف معنی‌داری داشته و از بین آنها کلن‌های   P. euramericana 154 و P.euramericana I.214 به‌ترتیب با رویش حجمی 12/13 و 83/12 مترمکعب بیشترین میزان تولید را داشتند.

مواد و روش­ها

آزمایش فوق در ایستگاه تحقیقات مهرگان وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان کرمانشاه با عرض جغرافیایی 34 درجه و 9 دقیقه شمالی، طول جغرافیایی 47 درجه و 9 دقیقه شرقی، ارتفاع از سطح دریا 1270 متر، میانگین بارندگی سالیانه 7/470 میلی‌متر، حداقل مطلق درجه حرارت 13- درجه سانتی‌گراد، حداکثر مطلق درجه حرارت 5/40+ درجه سانتی‌گراد، میانگین مطلق درجه حرارت  8/13 درجه سانتی‌گراد،  طبقه آب و هوایی نیمه خشک استپی گرم،  بافت خاک سنگین تا خیلی سنگین،  اسیدیته (pH) متوسط 7/7،  درصد مواد آلی 38/0 تا 3/1 درصد و مقدار آهک بین 15 تا 30 درصد می‌باشد.

روش تحقیق

در این آزمایش10 کلن دورگ طبیعی صنوبر دلتوئیدس (جدول1) که در آزمایش‌های خزانه سلکسیون برتری خود را نشان داده بودند انتخاب و در اسفند ماه سال 1380 در ایستگاه تحقیقات مهرگان کشت گردیدند. این دورگ‌ها در فواصل 4 در 4 متر با طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار کشت گردیدند. قبل از کاشت، زمین آزمایش شخم عمیق زده شد و برای کاشت نهال‌ها، چاله‌هایی به ابعاد نیم در نیم متر حفر گردید و از هر کلن تعداد 25 نهال در هر تکرار بصورت گروهی 5 در 5 اصله مورد کاشت قرار گرفت. آماربرداری از 9 اصله نهال میانی انجام و بقیه به‌عنوان حاشیه در نظر گرفته شدند. عملیات داشت شامل آبیاری، مبارزه با علف­های هرز به دفعات مورد نیاز و هرس درختان از سال سوم تا دهم هر سال تا زیر تاج انجام شد. عملیات آماربرداری شامل اندازه‌گیری قطر درختان در ارتفاع 30/1 (قطر برابر سینه) با کولیس و نوار قطرسنج با دقت میلی‌متر و ارتفاع درختان با دستگاه بلندیاب Vertex با دقت سانتی‌متر هر سال در پایان فصل رویشی انجام شد. میزان رویش جاری قطربرابر سینه، ارتفاع، حجم درهکتار و متوسط حجم تولیدی درهتکار محاسبه شد. تجزیه واریانس ساده چند مشاهده­ای و تجزیه واریانس مرکب (کرت­های خرد شده در زمان) برای میزان قطر برابر سینه، در پایان هر فصل رویشی و در پایان طرح (سال 1390) انجام شد. در تجزیه‌های فوق از نرم‌افزارهای آماریSpss20 ، Mintab 16 و SAS 9.2 استفاده گردید.

نتایج

پس از آماربرداری از ارتفاع و قطر برابر سینه درختان، حجم در هکتار و رویش جاری ارتفاعی و قطری کلن‌ها محاسبه شد، تجزیه واریانس ساده (چند مشاهده‌ای) برای هر سال و تجزیه واریانس مرکب (کرت‌های خرد شده  در زمان) با فرض کلن به‌عنوان فاکتور اصلی و سال به‌عنوان فاکتور فرعی برای ارتفاع، قطر برابر سینه، رویش جاری ارتفاعی، رویش جاری قطری و حجم در هکتار انجام گردید. برای جلوگیری از حجیم شدن حدولها و تکرار اطلاعات،  فقط جدولهای مربوط به نتایج تجزیه واریانس ساده سال آخر آزمایش آورده شده است.

جدول 1-  نام و شماره دورگ­های طبیعی مورد بررسی

جدول2-  نتایج تجزیه واریانس ساده برای صفات ارتفاع، قطر برابر سینه و حجم چوب تولیدی در هکتار دورگ­های طبیعی مختلف

        ns = غیر معنی‌دار و *= معنی‌دار در سطح 5%

نتایج حاصل از تجزیه واریانس ساده نشان داد که بین کلن­های مختلف به لحاظ صفات ارتفاع، قطر برابر سینه و حجم چوب تولیدی اختلاف معنی‌داری (در سطح 5%) وجود دارد (جدول2).

جدول3- گروهبندی دورگ­های طبیعی از نظر میزان ارتفاع، قطر برابر سینه و حجم چوب تولیدی در هکتار در تجزیه واریانس ساده

میانگین کلن­های با حروف مشابه بیانگر عدم اختلاف معنی‌دار می‌باشد.

گروه‌بندی دورگ­های طبیعی مورد بررسی با آزمون دانکن (در سطح 5%) نشان داد که بهترین دورگ طبیعی از نظر رشد ارتفاعی، کلن P. deltoids 63/10 با 43/15 متر و بدترین دورگ طبیعی P. deltoides 63/6 با 26/13 متر ارتفاع بود. بهترین دورگ طبیعی از نظر رشد قطری، کلن P.deltoides 63/10 با 06/21 سانتی‌متر و بدترین کلن  P. deltoides 63/6با 45/14 سانتی‌متر و بهترین دورگ طبیعی از نظر حجم در هکتار P. deltoides 63/10 با 40/18 مترمکعب و بدترین آن کلن P. deltoides 63/6 با 90/8 مترمکعب بود (جدول3).

جدول4- نتایج تجزیه واریانس مرکب برای میزان ارتفاع، قطر برابر سینه و حجم در هکتار دورگ­های طبیعی مختلف

ns       = غیر معنی‌دار، **= معنی‌دار در سطح 1% و *= معنی‌دار در سطح 5%

نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب نشان داد که بین دورگ‌های طبیعی مختلف برای صفات ارتفاع، حجم در هکتار، رویش جاری قطر و رویش جاری حجم در هکتار اختلاف معنی‌داری (در سطح 5%) وجود دارد. برای صفت قطر برابر سینه اختلاف خیلی معنی‌داری (در سطح 1%) وجود دارد. اما تفاوت معنی‌داری بین دورگ‌های طبیعی برای رویش جاری ارتفاع مشاهده نگردید (جدول4). همچنین بین سال‌ها و اثر متقابل سال با دورگ‌های طبیعی برای کلیه صفات مورد بررسی اختلاف خیلی معنی‌داری (در سطح 1%) وجود دارد (جدول4).

دورگ‌های طبیعی با آزمون دانکن در سطح 5%  به شرح زیر گروه‌بندی می‌شوند (جدول5).

جدول5- گروه‌بندی دورگ­های طبیعی از نظر میزان ارتفاع، قطر برابر سینه و حجم چوب تولیدی در هکتار در تجزیه واریانس مرکب

میانگین کلن­های با حروف مشابه بیانگر عدم اختلاف معنی‌دار می‌باشد.

گروه‌بندی دورگ‌های طبیعی مورد بررسی با آزمون دانکن (در سطح 5%) نشان داد که بهترین دورگ طبیعی از نظر میانگین رشد ارتفاعی طی 10 سال، کلن P. deltoides 63/9با 65/9 متر و بدترین دورگ طبیعی، کلن P.deltoides 63/6 با 97/7 متر بود. بهترین دورگ‌های طبیعی از نظر میانگین قطر برابر سینه طی 10 سال، کلن  P. deltoides 63/10 با 5/11 سانتیمتر و بدترین کلن نیز کلن P. deltoides 63/6  با 52/8 سانتیمتر قطر بودند. همچنین بهترین دورگ طبیعی از نظر حجم چوب تولیدی در هکتار در سال، کلنP.deltoides 63/10 با 82/5 مترمکعب در هکتار و بدترین آن، کلن P. deltoides 63/6 با 71/2 مترمکعب درهکتار بوده است (جدول5).

بحث

نتایج حاصل نشان داد که دورگ­های طبیعی مورد بررسی در متغیرهای ارتفاع، قطر برابر سینه، حجم چوب تولیدی در هکتار و درسال، میزان رویش جاری ارتفاعی، میزان رویش جاری قطر برابر سینه و میزان حجم چوب تولیدی جاری با هم اختلاف معنی­داری داشتند. همچنین بین سال و اثر متقابل کلن درسال اختلاف معنی­داری مشاهده گردید. تفاوت معنی‌دار سال و اثر متقابل کلن درسال مربوط به ژنوتیپ دورگ­های طبیعی، شرایط آب و هوایی سال و همچنین کندی رشد مربوط به سال اول انتقال از خزانه به زمین اصلی می‌باشد. این نتایج توسط دیگران هم تأیید شد (Noori et al., 2006 و Noori et al., 2008). اما مقایسه میزان ارتفاع، رویش جاری ارتفاعی، قطر برابر سینه، رویش جاری قطر برابر سینه و میزان حجم چوب تولیدی در واحد سطح، نشان می­دهند که این دورگ‌ها دارای تولید مساوی و یا کمی بیشتر از متوسط رویش در صنوبر‌های بومی استان می‌باشند (Noori et al., 2006 و Noori et al., 2008). ولی در مقایسه با دورگ‌های اروپا – امریکایی (اورامریکن) و نیز کلن‌های تاج  بسته مورد بررسی در استان کرمانشاه، دارای میزان ارتفاع، رویش جاری ارتفاعی، قطر برابر سینه، رویش جاری قطر برابر سینه و میزان حجم چوب تولیدی در واحد سطح، بسیار کمتری می­باشند (Noori et al., 2006 و Noori et al., 2008) ;(Korhan, 2000 .Markovic and Herpka, 1981). میزان میانگین ارتفاع کلن‌های دورگ طبیعی مورد بررسی در سال آخر (1390) معادل 44/15 متر، کمترین ارتفاع 26/13 و بیشترین ارتفاع 64/15 متر، متوسط رویش جاری ارتفاعی 36/1 متر، کمترین رویش جاری ارتفاعی 22/1 متر و بیشترین رویش جاری ارتفاعی 47/1 متر بود. درحالی‌که برابر گزارشهای قبلی، ارتفاع دورگ­های اروپا – امریکایی (اورامریکن) و نیز کلن­های تاج  بسته دارای  میانگین ارتفاعی71/18 متر، کمترین ارتفاع ؟/17 و بیشترین ارتفاع ؟/20 متر، متوسط رویش جاری ارتفاعی 08/2 متر، کمترین رویش جاری ارتفاعی 06/2 متر و بیشترین رویش جاری ارتفاعی 07/2 متر می­باشد. میزان میانگین قطر برابر سینه کلن‌های دورگ طبیعی مورد بررسی در سال آخر 13/18 سانتی‌متر، کمترین قطر برابر سینه 45/15 و بیشترین قطر برابر سینه 06/21 سانتی‌متر، متوسط رویش جاری قطری93/1 سانتی‌متر، کمترین رویش جاری قطری 66/1 سانتی‌متر و بیشترین رویش جاری قطری 18/2 سانتی‌متر می‌باشد. درحالی‌که میزان میانگین قطر برابر سینه کلن‌های دورگ اروپا – امریکایی (اورامریکن) و نیز کلن­های تاج بسته مورد بررسی در سال آخر معادل 51/23متر، کمترین قطر برابر سینه 0/20 و بیشترین قطر برابر سینه 70/26 سانتی‌متر، متوسط رویش جاری قطر برابرسینه 81/2 سانتی‌متر، کمترین رویش جاری ارتفاعی 74/2 متر و بیشترین رویش جاری قطری 77/2 سانتی‌متر می‌باشد. میزان میانگین حجم چوب تولیدی در هکتار کلن‌های دورگ طبیعی مورد بررسی در سال آخر معادل 7/13 مترمکعب بوده است. البته کمترین حجم چوب تولیدی درهکتار معادل90/8 و بیشترین حجم چوب تولیدی درهکتار 40/18 مترمکعب درهکتار بوده است. درحالی‌که میزان میانگین حجم چوب تولیدی درهکتار در سال کلن‌های دورگ اروپا – امریکایی (اورامریکن) و نیز کلن­های تاج  بسته مورد بررسی در استان در سال آخر 60/19 مترمکعب بوده است. کمترین حجم چوب تولیدی درهکتار 60/19 و بیشترین حجم چوب تولیدی درهکتار 0/39 مترمکعب بوده است (Noori et al., 2006 و Noori et al., 2008). مقایسه دورگ های اروپا – امریکایی (اورامریکن) و نیز کلن­های تاج ‌بسته در شرایط استان کرمانشاه چه در محل اجرای طرح در ایستگاه تحقیقات مهرگان (Noori et al., 2006) و یا اراضی حاشیه رودخانه گاماسیاب کارخانه کاغذ غرب (Hemati & Modir Rahmati, 2003) نشان می‌دهد که میزان ارتفاع، رویش جاری ارتفاعی، قطر برابر سینه، رویش جاری قطر برابر سینه و میزان حجم چوب تولیدی در هکتار دورگ­های طبیعی بسیار کمتر است؛ به‌نحوی‌که بیشترین میزان این صفات از کمترین میزان صفات مورد بررسی در همین ایستگاه کمتر می­باشد. مقایسه نتایج حاصل با سایر ایستگاه‌های تحقیقاتی نیز نشان داد که میزان ارتفاع، رویش جاری ارتفاعی، قطر برابر سینه، رویش جاری قطر برابر سینه و میزان حجم چوب تولیدی در هکتار دورگ­های طبیعی مورد بررسی کمتر از دورگ­های قدیمی بوده است ( Ghasemi & Modir Rahmati, 2005 Lashkarbolouki et al., 2012.)؛ و تنها با دورگ‌های طبیعی مورد بررسی توسط همتی و همکاران در ایستگاه تحقیقات البرز کرج هم­خوانی دارد و نتایج تحقیقات آقای همتی و همکاران نیز این نتایج را تأیید می‌نماید (Hemati et al., 2010). این نتایج با نتایج برخی از دورگ‌های طبیعی مورد بررسی توسط یوسفی و همکاران در استان کردستان هم­خوانی نداشته و عملکرد این دورگ‌ها بیشتر از استان کرمانشاه اعلام گردیده، گرچه تعداد دیگری از این دورگ­های طبیعی عملکردی مشابه کرمانشاه دارند. اما نتایج تحقیقات آقای یوسفی و همکاران نیز این نتایج را تأیید می­نماید(Yousefi & Modir Rahmati, 2007  Yousefi, 2012.).

منابع مورد استفاده

References

- Daneshvar, H.A. and Modir Rahmati, A.R., 2008. Comparison of height, diameter and wood production of 14 Poplar clones in Esfahan province. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 16(1): 49-60.

- Ghasemi, R. and Modir Rahmati, A.R., 2005. Investigation on growth and yield of poplar clones in Karadj. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 12(2): 221-249.

- Hemati ,A. and Modir Rahmati, A.R., 2003. Results of Adaption trial for high yielding poplar clones in Kermanshah’s Gharb Paper Industries. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 302(8): 59-86.

- Hemati, A., Modir Rahmati, A.R., Ghasemi, R. and Asadi, F., 2010. Investigation on growth and yield of ten half-sib hybrid Poplar clones in Karadj. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 18(1): 12-20.

- Korhan, T., 2000. Sustainable development of poplar genetic sources in Turkey. 21^st session of the International Poplar Cpmmission,Portland, Oregon, USA, 24 - 28 September 2000, 191 p.

- Lashkarbolouki, E., Modir Rahmati, A.R., Mosavi Kopar, S.A., and Kaneh, E., 2012. Study on potential of wood production of various poplar species and clones in northern forest areas (Case study: Siahkal region in Guilan province). Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 19(4): 501 -509.

- Mousavi Kopar, S.A, Modir Rahmati, A.R., Lashkar-Bolouki, A. and Kahneh, E., 2011. Adaptation of Poplar clones in Safrabasteh, Guilan province. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 19(2): 326-339.

- Markovic, j.and Herpka, I., 1986. Poplars and Willows in Yugoslavia. Poplar Research Institute, Novi SadYugoslavi, 295 p.

- Noori, F., Hemati, A., Modir Rahmati, A.R., 2006. Elimination trial of 18 poplar clons  (Populus deltoids and Populus euramericana) in the research stations (Mehregan and Eslamabad) in Kermanshah. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 14(3): 179-192.

- Noori, F., Hemati, A., Modir Rahmati, A.R., 2007. Elimination trial of 10 poplar clons (Populus nigra) in Kermanshah province. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 14(4): 278-291.

- Noori, F., Asadi , F., Modir Rahmati, A.R., 2008. Growth and wood production of 10 poplar clons(Populus nigra) at the second harvesting period in Kermanshah province. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 17(4): 534-543.

- Noori, F Asadi , F., Modir Rahmati, A.R., Khoda Karami ,Y., Khan Hassani, M., 2009. Investigation on growth charactreistics and wood production of 12 poplar clons open crown Populus deltoides and Populus euramericana at second rotation stage. 2^nd National Congress on Polar and Potential Use in poplar plantation, Iran, 5-7 May 2008: 129-139 .

- Talebi, M., Modir Rahmati, A.R., Jahanbazi, H., Mohammadi, H., Haghighian, F. and Shirmardi, F., 2011. Introducing the most adapted exotic Poplar clones in Chaharmahal-Bakhtiari province, Iran. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 16(1): 533-60.

- Yousefi, B. and Modir Rahmati, A.R., 2007. Compatibility experiment of 10 poplar clones for introducing of most suitable clones to executive unit in Kurdistan province. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 15(3): 533-556.

- Yousefi, B., 2012. Frequency analysis in the wood production of different poplars (Populus sp.) in Sanandaj. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 19(4): 543 -561.