Effect of physiographical factors on tree species diversity (case study: Kandelat Forest Park)

فصلنامة علمی - پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران

جلد 21  شمارة 2، صفحة 255-243، (1392)

تأثیر عوامل فیزیوگرافیک بر تنوع گونه‌های درختی (تحقیق موردی: پارک جنگلی کندلات، گیلان)

حسن پوربابائی^1* و طاهره حقگوی²

^1*- نویسنده مسئول، دانشیار، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، صومعه سرا، ص. پ. 1144 تلفن: 01823220895. پست‌الکترونیک: H_Pourbabaei@guilan.ac.ir

²- کارشناس ارشد، گروه جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، صومعه سرا

تاریخ دریافت: 27/10/90                                                              تاریخ پذیرش: 1/1/92

چکیده

به‌منظور ارزیابی تنوع گونه‌های درختی در رابطه با عوامل فیزیوگرافیک (ارتفاع از سطح دریا، جهت دامنه و شیب)، پارک جنگلی کندلات به مساحت 85/614 هکتار در جنوب شرق شهرستان رشت مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور نقشه­های شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا به همراه تیپ­های غالب منطقه در سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) تهیه و بعد با تلفیق نقشه­های مذکور، 18 واحد همگن به وجود آمد. با­توجه­ به همگن بودن واحد­ها از نظر شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا و تیپ گیاهی، بدون در نظر گرفتن مساحت واحد­ها، پنج قطعه­نمونه در هر واحد رویشی به صورت تصادفی برداشت شد. در هر قطعه­نمونه 10 آری، قطر برابر سینه گونه­های درختی اندازه­گیری و نوع گونه­ها ثبت شد. در مجموع 17 گونه درختی متعلق به 12 خانواده شناسایی شد. نتایج آنالیز واریانس یکطرفه و مقایسات چند دامنه دانکن نشان داد که تأثیر جهت دامنه بر تنوع گونه­ای و یکنواختی معنی­دار است و جهت‌های جنوبی تنوع و یکنواختی بالاتری داشتند، درحالی­که تأثیر جهت دامنه بر غنا معنی‌دار نبود. همچنین اثر ارتفاع از سطح دریا بر تنوع و غنا معنی­دار بود و ارتفاعات بالاتر تنوع و غنای بیشتری داشتند، درحالی‌که تفاوت معنی­داری از نظر یکنواختی مشاهده نشد. بنابراین اثر شیب بر تنوع، غنا و یکنواختی معنی‌دار نبود.

واژه‌های کلیدی: غنا، یکنواختی، ارتفاع از سطح دریا، جهت دامنه، شیب، تیپ گیاهی، اطلاعات جغرافیائی

مقدمه

تنوع زیستی از اواسط دهه 1980 میلادی با برگزاری انجمن تنوع زیستی در واشینگتن مورد توجه قرار گرفت و عبارت است از: تنوع ژنتیکی، تنوع زیستگاهی و تنوع تاکسونومیک. با افزایش روزافزون جمعیت انسانی و افزایش تقاضا برای منابع و مکان زندگی، فشار تخریب انسان روی طبیعت بیشتر شده و تنوع زیستی رو به نابودی است (Lund et al., 2004). ازاین‌رو، بررسی تنوع زیستی با در اختیار قرار دادن اطلاعات پایه در مورد توزیع و فراوانی گونه­ها و شناخت و بررسی ویژگی­های جامعه، به مدیریت مؤثر، استفاده پایدار و حفاظت از سطوح تنوع کمک می­کند (Sharifi & Ghafouri, 2009).

در نواحی کوهستانی، پراکنش و توزیع گونه­ها بیشتر تحت تأثیر توپوگرافی قرار می­گیرد. عوامل فیزیوگرافیک موجب تغییر در اقلیم خرد و عوامل ادافیکی شده و در نتیجه کنش متقابل پوشش گیاهی، خاک و اقلیم سبب بهبود رویشگاه می­شود و آشیان­های اکولوژیک را برای گیاهان فراهم می­کند. در­واقع تحقیق تنوع گونه­ای در گرادیان­های مختلف ارتفاع از سطح دریا، جهت و شیب تلاشی است برای درک تأثیرات متقابل پوشش گیاهی و محیط غیر زنده است (Hua, 2002). همچنین نتایج این گونه پژوهشها می‌تواند اطلاعات پایه را برای بررسی تأثیر تغییر اقلیم روی الگوهای تنوع گونه‌ای در اختیار قرار دهد. Mark et al. (2000) توپوگرافی را عامل مهم پراکنش گیاهان آلپی در کوهستانهای نیوزلند معرفی کردند. Curtin (1995) در تحقیقی در کلرادو به این نتیجه رسید که تنوع گونه‌های گیاهی تحت تأثیر گرادیانهای ارتفاعی قرار می‌گیرد و ارتفاعات میانی تنوع و غنای گونه­ای بیشتری دارد. همچنین نشان داد که حساسیت جوامع گیاهی در ارتفاعات بالاتر به تخریب­های انسانی بیشتر است.Salick et al. (2004)  پوشش گیاهی کوهستانهای Hengduan در شرق هیمالیا را بررسی کردند. به‌طوری‌که بیشترین مقدار تنوع گونه­ای درختان و بامبوها و کمترین مقدار تنوع درختچه­ای و علفی (به­دلیل وجود سایه ناشی از درختان) در ارتفاعات میانی وجود داشت. آنها همچنین ارتفاع از سطح دریا را به­عنوان مهمترین عامل و شیب و جهت را به­عنوان عوامل ثانویه مؤثر بر پراکنش گیاهان برشمردند(2005) . et al Boll پراکنش مکانی و فاکتورهای محیطی مورد نیاز گونه Aphandra natalia را در طول رودخانه Pastaza و Urituyacu در پرو بررسی کردند و به­ این­نتیجه رسیدند که رطوبت خاک، میزان شیب و وضعیت توپوگرافی در پراکنش این گونه مؤثر است. در کشور ما چندین تحقیق درباره تأثیر عوامل توپوگرافی بر پراکنش و تنوع گونه‌های گیاهی در مراتع انجام شده است (Fakhimi Abarghoie et al., 2011،Mohsennezhad et al., 2010 ،Jafarian Jelodar et al., 2009، Haghian et al. 2010، et al., 2008 Mohtashamnia،Zare Chahouki et al., 2010)، اما در مورد اکوسیستم‌های جنگلی کشور نیز تحقیقات چندی انجام شده است (Mahdavi et al. 2010 & 2011،et al., 2008a  Mirzaei، Razavi, 2009، Shabani et al. 2010، Gharavi et al., 2009، Perma & Shataei Joybari, 2010) که به بعضی از آنها اشاره می‌شود. نتایج تحقیق Mirzaei et al. (2008b) نشان داد که تراکم زادآوری طبیعی در دامنه­های شمالی، ارتفاعات بالا و روی خاک­های غنی و حاصلخیز بیشتر است. Sheikholaslami et al. 2008 در بررسی پوشش درختی و درختچه­ای منطقه کجور نوشهر بیان کردند که گسترش گونه‌های جنگلی، نوع آمیختگی و تیپ­های تشکیل یافته در منطقه مورد بررسی تحت تأثیر عوامل فیزیوگرافیک قرار می‌گیرد.  Pourbabaei & Dado, (2006) تغییرات ارتفاع از سطح دریا در جنگلهای سری یک کلاردشت را همراه با تغییرات در تنوع، یکنواختی و غنای گونه ای را بیان کردند، به‌طوری‌که تنوع گونه‌ای تا ارتفاع 1000 متر از سطح دریا افزایش یافت و از این ارتفاع به بالا از میزان تنوع کاسته شد. ضرورت چنین پژوهشهایی برای جنگل­های شمال کشور با توجه به اهمیت این جنگل­ها به­عنوان مهمترین و با ارزش­ترین اکوسیستم­های جنگلی کشور از نظر تولید چوب و محصولات فرعی، حائز اهمیت است، تا بتوان با برنامه­ریزی اصولی در زمینه حفاظت و استفاده مستمر از این منابع اقدام کرد. هدف این تحقیق، بررسی تنوع گونه­های درختی در رابطه با عوامل فیزیوگرافیک (ارتفاع از سطح دریا، جهت دامنه و شیب) بود، با این فرض که عوامل فیزیوگرافیک بر تنوع گونه‌های درختی مؤثر است.

مواد و روش‌ها

منطقه مورد بررسی

این بررسی در پارک جنگلی کندلات رودبار، به مساحت 85/614 هکتار، در جنوب­شرقی شهرستان رشت و شرق رودخانه سفیدرود انجام شده است. این پارک در عرض جغرافیایی "50 '58 ^o36 تا "24 '1 ^o37 شمالی و طول جغرافیایی "15 '34 ^o49 تا "30  '37 ^o49 شرقی واقع شده است. جنگل مورد تحقیق جز جنگلهای هیرکانی بوده و از ارتفاع 100 متر شروع می­شود و تا ارتفاع 550 متر از سطح دریا ادامه می­یابد. تیپ­های مشاهده شده در عرصه پارک عبارت است از: تیپ انجیلیستان خالص، تیپ انجیلی- بلندمازو- ممرزستان، تیپ انجیلی- ممرز- شمشادستان، تیپ ممرز- انجیلیستان، تیپ ممرز- راش- انجیلیستان و تیپ توسکا- لرگ- شمشادستان. متوسط بارندگی سالیانه 2/950 میلی­متر، متوسط درجه حرارت سالیانه 16 درجه سانتی­گراد و اقلیم منطقه بر اساس طبقه‌بندی دومارتن، اقلیم خیلی مرطوب نوع الف است. سنگ مادر در بیشتر نقاط مورد بررسی، آهکی است (Anonymous, 2001).

نمونه‌برداری و جمع‌آوری داده‌ها

کسب اطلاعات کمی و کیفی مورد نیاز برای انجام هر تحقیقی مستلزم انتخاب صحیح روش نمونه­برداری است. بدین منظور ابتدا ضمن جنگل‌گردشی و شناسایی وضعیت منطقه مورد تحقیق، نقشه توپوگرافی منطقه تهیه شد. نظر به وسعت زیاد منطقه (85/614 هکتار)، برای بررسی پوشش گیاهی، به­منظور افزایش دقت نمونه‌برداری از روش مونه­بندی (تیپ­بندی) استفاده شد. معیار مونه­بندی شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا و تیپ­های غالب منطقه بود. ابتدا نقشه­های شیب (در طبقه­های %30-0، %60-%30 و بیشتر از %60)، جهت (چهارجهت ­اصلی)، ارتفاع از سطح دریا (در طبقه­های 250-100، 400-250 و 550-400 متر) تهیه و نقشه‌های مذکور با روش روی‌هم‌گذاری تلفیق شدند و نقشه شکل­زمین (Land form) به­دست آمد. سپس نقشه شکل­زمین با نقشه تیپ­های منطقه (Anonymous, 2001) در سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS) تلفیق شدند. بدین ترتیب نقشه تلفیقی با 18 واحد­همگن تهیه شد. برای مقایسه میانگین­های مربوط به مشخصه‌های کمی پیوسته از لحاظ آماری، وجود حداقل سه تکرار ضروریست (Kinnear & Gray, 2000)، بنابراین با توجه به همگن بودن واحد­ها از نظر شیب، جهت، ارتفاع از سطح دریا و تیپ­گیاهی، بدون در نظر گرفتن مساحت واحدها، 5 قطعه­نمونه (به عنوان 5 تکرار) در هر واحد رویشی همگن و در مجموع 90 قطعه­نمونه به صورت تصادفی برداشت شد. شکل‌های2 و 3 به‌ترتیب نقشه‌های تیپهای درختی و نقشه تلفیقی و موقعیت قطعات­نمونه در واحد­های همگن را نشان می­دهند. سپس قطر برابر سینه گونه‌های درختی از قطر 10 سانتی­متر و بیشتر و نوع آنها در قطعات­نمونه 10 آری مورد بررسی قرار گرفتند.

شکل1- نقشه تیپ­های درختی منطقه مورد تحقیق (Haghgooy, 2011)

شکل2- نقشه مناطق همگن و موقعیت قطعات­نمونه در واحد­های همگن (Haghgooy, 2011)

تجزیه و تحلیل داده­ها

برای انجام محاسبات تنوع ابتدا قطر برابر سینه درختان تبدیل به سطح مقطع بر حسب متر مربع شد و مجموع سطح مقطع برابر سینه هر درخت در قطعه­نمونه به­عنوان معیار فراوانی به جای تعداد افراد درختان استفاده شد (Pourbabaei & Rostami, 2006)؛ سپس برای محاسبه تنوع زیستی از شاخص تنوع شانون- وینر (Pitkanen,1998)، یکنواختی اسمیت و ویلسون
( (Poorbabaei & Poor-Rostam, 2009و غنای مارگالف (Pourbabaei, 2010) با استفاده از فرمول­های زیر استفاده شد:

H'= تنوع شانون-وینر،  P_i= فراوانی نسبی گونه i ام،R₁  = غنای مارگالف، S= تعداد گونه­ها، N= فراوانی کل گونه­ها ، E_var= یکنواختی اسمیت و ویلسون، arctangent= زاویه مرکزی در رادیان­ها (زاویه مرکزی قوس دایره)، n_i= تعداد افراد گونه  iام، n_j= تعداد افراد گونه j ام.

برای محاسبه اهمیت نسبی گونه­ها (SIV) از رابطه زیر استفاده شد (Andel, 2001):

فراوانی نسبی +  چیرگی نسبی + تراکم نسبی =SIV

100× (تعداد کل قطعات نمونه/ تعداد قطعات­نمونه‌ای که یک گونه در آن حضور دارد) = فراوانی نسبی

100× (سطح مقطع کل گونه­ها/ مجموع سطح مقطع یک گونه) = چیرگی نسبی

100× (تعداد کل افراد گونه­ها/ تعداد افراد یک گونه) = تراکم نسبی

همچنین در این تحقیق مدلهای فراوانی گونه­های درختی نیز مورد بررسی قرار گرفت (Pourbabaei, 2010). با استفاده از آزمون کولموگروف اسمیرنوف، نرمال بودن داده­ها در هر یک از طبقات بررسی شد و با توجه به نرمال بودن داده‌ها از آنالیز واریانس یکطرفه برای بررسی اختلافات کلی در طبقات مختلف استفاده شد. همگن بودن واریانس‌ها با استفاده از آزمون لون بررسی شد. سپس با توجه به همگن بودن واریانس­ها از آزمون دانکن برای مقایسه میانگین­ها استفاده شد.

نتایج

ترکیب فلوریستیک و SIV

در این بررسی 17 گونه درختی، متعلق به 16 جنس و 12 خانواده شناسایی شد. نتایج بررسی اهمیت نسبی گونه‌های درختی منطقه مورد تحقیق نشان داد که در طبقه درختی،Parrotia persica (DC.) C. A. Mey و Ulmus glabra Hudson  به‌ترتیب بیشترین و کمترین SIV را داشتند. شکل نمودار به صورت منحنی لوگ نرمال به‌دست آمد که نشان­دهنده حضور تعداد زیادی از گونه­ها با فراوانی متوسط است (شکل3).

شکل 3- اهمیت نسبی گونه­های درختی در منطقه مورد تحقیق

مقادیر تنوع، یکنواختی و غنا

میانگین تنوع، غنا و یکنواختی در منطقه مورد تحقیق در جدول1 درج شده است.نتایج آنالیز واریانس یکطرفه نشان­دهنده اثرات متفاوت ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت دامنه بر تنوع، غنا و یکنواختی است. نتایج حکایت از آن دارد که اثر ارتفاع از سطح دریا بر تنوع و غنا معنی­دار است (P

جدول1- میانگین تنوع، غنا و یکنواختی در منطقه مورد تحقیق

جدول2- نتایج آنالیز واریانس یکطرفه تنوع، غنا و یکنواختی در طبقات ارتفاع از سطح دریا، شیب و جهت دامنه

* معرف معنی­دار بودن در سطح 5 درصد و ns معرف عدم معنی­دار بودن است.

تأثیر عوامل فیزیوگرافی بر روی تنوع

نتایج مقایسه چند دامنه دانکن حکایت از آن داشت که تنوع و یکنواختی در دامنه­های جنوبی بیشتر از دامنه‌های شمالی، غربی و شرقی است و دامنه­های شمالی و غربی اختلاف معنی­داری با هم  ندارند (شکلهای 4 و 5). همچنین نتایج نشان داد که تنوع و غنا در طبقه ارتفاعی 400-250 متر بیشترین مقدار است و اختلاف معنی­داری با طبقه ارتفاعی 550-400 متر ندارد. البته کمترین میزان تنوع و غنا نیز در طبقه ارتفاعی 250-100 متر وجود داشت (شکلهای 6 و 7).

شکل4- میانگین و اشتباه معیار تنوع شانون- وینر بر حسب جهت‌های جغرافیایی

شکل5- میانگین و اشتباه معیار یکنواختی اسمیت و ویلسون بر حسب جهت‌های جغرافیایی

شکل6- میانگین و اشتباه معیار غنای مارگالف بر حسب ارتفاع از سطح دریا

شکل7- میانگین و اشتباه معیار تنوع شانون- وینر بر حسب ارتفاع از سطح دریا

بحث

نتایج تحقیق حاضر نشان داد که تأثیر ارتفاع از سطح دریا بر تنوع و غنای پوشش درختی معنی­دار است و در ارتفاعات میانی تنوع و غنای گونه­ای بیشتر بود.Mirzaei et al. (2008) ، Hua, 2002، Brown (2001) Wang et al. 2003; نیز به نتایج مشابهی دست یافتند. بر اساس نتایج Mirzaei et al. (2008b) بیشترین تنوع گونه­ای در طبقه ارتفاعی پایین‌تر از 1630 متر وجود داشت. البته آنها دلیل آن را مساعد بودن شرایط حرارتی در این طبقه ارتفاعی مطرح کردند. (Vaseghi et al. (2012 نتیجه گرفتند که کمترین میزان تنوع گونه­های گیاهی در ارتفاعات بالا و پائین (به­دلیل تخریب انسانی) در کلات گناباد، خراسان به­دست آمد. (Shabani et al. (2010 در عرصه‌های باز جنگلی (تحقیق موردی: جنگل لالیس، چالوس) نشان دادند که با افزایش ارتفاع از سطح دریا از میزان تنوع گیاهان کاسته می‌شود.

(2010)Perma & Shataei Joybari  در جنگلهای زاگرس (تحقیق موردی: جنگلهای حفاظت شده قلاجه استان کرمانشاه) نشان دادند که ارتباط معنی­داری بین عوامل فیزیوگرافی و میزان تنوع و غنا وجود دارد، به‌طوری‌که با افزایش ارتفاع از سطح دریا میزان تنوع و غنای گونه‌ای افزایش می‌یابد.

(2011) Mahdavi et al. به این نتیجه رسیدند که گونه‌های چوبی نسبت به عوامل فیزیوگرافی و شکل زمین واکنش بیشتری از خود نشان می­دهند، در­صورتی­که برای پراکنش گونه­های علفی عوامل فیزیکی و شیمیایی خاک از اهمیت بیشتری برخوردار است. (Hua (2002، در بررسی غنای گونه­های گیاهی در طول گرادیانهای ارتفاعی در ایالت Hubei چین نشان داد که بالاترین غنای گونه­ای در ارتفاعات میانی (1400- 800 متر) مشاهده می‌شود و حدود 52 درصد از تعداد کل گونه­ها در این طبقه ارتفاعی حضور داشتند. وی دلیل آن را مساعد بودن شرایط حرارتی، موجودی منابع، سطح وسیع منطقه و عدم فعالیت­های انسانی ذکر کرد. (1997) Rahbek، در بررسی خود شرایط رطوبتی مطلوب در ارتفاعات میانی را عامل اصلی تنوع و غنای گونه­ای بالا دانست. از نظر  (2001) Lomolino، ترکیب مطلوب منابع محیطی در ارتفاعات میانی، شرایط مناسب را برای اجتماع گونه‌ها فراهم می‌کند، در نتیجه تنوع گونه­ای در ارتفاعات میانی بیشتر است.Pourbabaei & Rostami (2006) ، در بررسی ترکیب فلوریستیک و تنوع گونه‌های گیاهی در طبقات ارتفاعی جنگل مدیریت شده اسالم بالاتر بودن تنوع درختی در ارتفاعات میانی را به­دلیل کاهش دخالت­های انسانی در این ارتفاعات بیان کردند. طبق نظرVetaas & Gerytnes (2002)، بیش از نیمی از پژوهشهایی انجام شده در این زمینه نشان می‌دهد که غنای گونه­ای در ارتفاعات میانی به حداکثر مقدار خود می‌رسد. نتایج تحقیق حاضر همچنین نشان داد که جهت دامنه تأثیر معنی­داری بر تنوع و یکنواختی گونه­های درختی دارد، به‌طوری‌که تنوع و یکنواختی در دامنه­های جنوبی بیشتر از دامنه­های شرقی، غربی و شمالی است. (2012) Vaseghi et al. نیز عنوان کرده‌اند که در کلات گناباد خراسان بیشترین مقدار غنای گونه­ای در دامنه جنوبی وجود داشته است. در­صورتی­که (2010) Shabani et al.  در عرصه­های باز جنگلی (تحقیق موردی: جنگل لالیس، چالوس) نشان داده‌اند که دامنه شمالی بیشترین میزان تنوع گونه­ای را داشته است. همچنین (2010) Perma & Shataei Joybari در جنگلهای زاگرس (تحقیق موردی: جنگلهای حفاظت شده قلاجه استان کرمانشاه) نتیجه گرفتند که تنوع گونه­های چوبی در دامنه شمالی بیشتراست. Baduni & Sharma (2006)، در بررسی جوامع و ساختار جمعیتی در جهت‌های مختلف در جنگل‌های Garhwal هیمالیا به این نتیجه رسیدند که میزان تنوع شانون در طبقه درختی از 366/1 در دامنه جنوبی تا 503/0 در دامنه شمالی متغیر است. در منطقه مورد بررسی میزان تنوع شانون در دامنه جنوبی 372/1 و در دامنه شمالی 927/0 به­دست آمد.

& Shifley (2004)  Kabricktدر تحقیقی در جنوب­شرق میسوری به­ این­ نتیجه رسیدند که جهت‌های جنوبی تنوع بیشتری دارد. آنها جهت دامنه و شکل زمین را عوامل مهم در پراکنش گونه­های جنگلی منطقه عنوان کردند. Armesto & Martinez (1978)، در بررسی ناحیه مدیترانه­ای شیلی بیان کردند که غنای گونه‌ای در جهت‌های جنوبی بیشتر است. پژوهشهای مختلف دلیل این موضوع را بالاتر بودن دما و خشک بودن دامنه­های جنوبی نسبت به سایر دامنه­ها می­دانند (Mahdavi et al. 2010، Mark et al., 2000) et al. (2009) . Maranon در بررسی تنوع زیستی بلوط‌زار­های کالیفرنیا، بیان کردند که جهت‌های جنوبی غنای گونه­ای کمتر و پراکندگی بیشتری دارند. آنها اختلاف غنای گونه­ای در جهت شمالی و جنوبی را به دلیل مدیریت نادرست و چرای شدید دام بیان کردند. در پژوهشهای مختلف از درصد شیب به‌عنوان عامل مؤثر بر تنوع و غنا یاد شده است (Sohrabi & Akbarinia, 2006، Maguran, 1996)، اما نتایج این تحقیق نشان داد که درصد شیب بر تنوع، غنا و یکنواختی تأثیر معنی­داری ندارد.  Mirzaei et al. (2008) نیز به نتایج مشابهی دست یافتند و علت آن را کم بودن تغییرات شیب در منطقه دانستند. بخش عمده منطقه مورد تحقیق نیز در شیب بین 60-30 درصد واقع شده، و در صد کمی از منطقه در شیب­های پایین‌تر و بالاتر واقع شده­اند، ازاین‌رو تغییرات شیب در منطقه کم بوده و اثر معنی­داری بر تنوع، غنا و یکنواختی نداشته است. (2012) Vaseghi et al. نیز در تحقیق خودشان به ­این­ نتیجه رسیده­اند.

) Mirzaei et al. (2008 نیز در بررسی تنوع گونه‌های علفی در رابطه با شیب زمین به­این­یافته دست یافته‌اند. (2010)  Perma & Shataei Joybariعنوان کرده‌اند که تنوع گونه‌های چوبی در شیب 30 تا 60 درصد جنگلهای حفاظت شده قلاجه کرمانشاه بیشترین مقدار را دارد.

به­طور­خلاصه می­توان نتیجه گرفت که به­علت وجود دام و انسان در ارتفاعات پایئن تنوع و غنای گونه‌ای کاهش یافته است، در­صورتی­که در ارتفاعات بالا و میانی به­دلیل کاهش جمعیت دام و انسان به میزان تنوع زیستی درختی افزوده شده است. همچنین از بین عوامل فیزیوگرافی ارتفاع از سطح دریا و جهت دامنه سهم زیادی را نسبت به شیب زمین در تغییرات تنوع و غنا بازی می­کنند.

به­طور­کلی جوامع جنگلی دامنه ارتفاعی 100-700 متر جز جوامع جنگلی بلوط- ممرزستان و انجیلی- ممرزستان محسوب می­شود. با­توجه ­به وجود تیپ­های انجیلی، انجیلی- ممرز و انجیلی- بلوط در منطقه مورد تحقیق، از درصد گونه­های مرغوب و صنعتی نظیر بلندمازو و ممرز کاسته شده و درصد درختان انجیلی با قدرت جست­دهی شدید زیاد شده است. با­توجه ­به ­این ­که این جنگل جزء جنگلهای پایین­بند شمال کشور است، همچنین بر­اساس مشاهده­های میدانی، مصاحبه با قرقبان و کارشناس مربوط به پارک مذکور مهمترین دلایل تخریب این جنگل را می­توان حضور روستانشینان، بهره­برداری بی­رویه در­گذشته، قطع و کت­زنی درختان و چرای بی­رویه دامها دانست که با تخریب و فشردگی خاک منطقه، سبب کاهش زادآوری طبیعی شده است. بنابراین پیشنهاد می­شود با ساماندهی جنگل‌نشینان منطقه، از ورود دام به عرصه و قطع و کت­‌زنی درختان به­ویژه در ارتفاعات پایین­تر که به فراوانی مشاهده شده است، جلوگیری شود.

منابع مورد استفاده

References

- Armesto, J. J. and Martinez, J. A., 1978. Relation between vegetation structure and slop aspect in the Mediterranean region of Chile. Journal of Ecology 66: 881-889.

- Andel, T. V., 2001. Floristic composition and diversity of mixed primary and secondary forest in northwest Guyana. Biodiversity and Conservation, 10: 1645-1682.

- Baduni, N. P. and Sharma, C. M., 2006. Population structure and community analysis on different aspects of Sal-savanna forest type in outer Garhwal Himalaya. Indian Forester, 127(9): 1001-1011.

- Boll, T., Svenning, J. C., Vormisto, J., Normand, S., Grandez, C. and Balslev, H., 2005. Spatial distribution and environmental preferences of the piassaba palm Aphandra natalia along the Pastaza and Urituyacu rivers in Peru. Forest Ecology and Management, 213: 175-183.

- Brown, J., 2001. Mammals on mountainsides: elevational patterns of diversity. Global Ecology and Biogeography, 10: 101-109.

- Curtin, G. G., 1995. Can landscapes recover from human disturbance? Long-term evidence from disturbed subalpine communities. Biological Conservation, 74: 49-55.

- Fakhimi Abarghoie, E., Mesdaghi, M., Gholami, P. and Naderi Nasrabad, H., 2011. The effect of some topographical properties in plant diversity in Steppic Rangelands of Nodushan, Yazd Province, Iran. Iranian Journal of Range and Desert Research, 18(3): 408-419.

- Gharavi Manjili, S., Salehi, A., Pourbabaei, H. and Espandi, F., 2009. Classification of tree and shrub covers and determination of their relation to some soil characteristics and topographic conditions in Shafaroud forests, Guilan province. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 17(3): 436-449.

- Jafarian Jelodar, Z., Arzani, H., Jafari, M., Zahedi, GH. and Azarnivand, H., 2009. Analysis on relationship between plant community distribution and climatic and physiographic factors, using classification and ordination methods in Rineh rangelands. Journal of Rangeland, 4(2): 262-275.

- Haghgooy, T., 2011. Evaluation of plant species diversity in ecological species groups in mixed hardwood forests, case study: Kandelat, Guilan. M.Sc. Thesis, Guilan University, 90 p.

-Haghian, A., Ghorbani, J., Shokri, M. and Jafarian, Z., 2010. Determination role of soil characteristics and topography in description vegetation distribution in Central Alborz rangelands. Journal of Rangeland, 3(1): 53-68.

- Hua, Y., 2002. Distribution of plant species richness along elevation gradient in Hubei Province, China. International Institute for Earth System Science, Nanjnng University, 14pp.

- Kabrickt M. J. and Shifley, R. S., 2004. Oak forest composition, Site quality, and dynamics in relation to site factors in the southeastern Missouri Ozarks. USDA Forest Service, 311 pp.

- Kinnear, R. R. and Gray, C. D., 2000. SPSS for windows made simple. John Wiley and sons press, 416 p.

- Lomolino, M. V., 2001. Elevation gradients of species-density historical and prospective view. Global Ecology and Biogeography, 10: 3-13.

- Lund, H. G., Dallmeier, F. and Alonso, A., 2004. Biodiversity in forest. Elsevier Ltd.: 33-51.

- Mahdavi, A., Heydari, M., Bastam, R. and Abdollah, H., 2010. Vegetation in relation to some edaphic and physiographic characteristics of site (case study: Zagros forest ecosystem, Kabirkuh protected area, Ilam). Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 17(4): 581-593.

- Mahdavi, A., Heydari, M. and Eshaghi Rad, J., 2011. Investigation on biodiversity and richness of plant species in relation to physiography and physico-chemical properties of soil in Kabirkoh protected area. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 18(3): 426-436.

- Maguran, A. E., 1996. Ecological diversity and its measurement. Chapman and Hall. XP, 256 p.

- Mark, A. F., Dickinson, K. J., and Hofstde, R. G., 2000. Alpine vegetation, Plant distribution, Life form, and environments a humid New Zealand region. Arctile Antarctic and Alpine Research, 32: 240-254.

- Maranon, T., Pugnir, F. I., and Callaway, R. M., 2009. Mediterranean-Climate oak savannas: The interplay between abiotic environment and species interactions. Web Ecology, 9: 30-43.

- Mirzaei, J., Akbarinia, M., Hosseini, S.M., Sohrabi, H. and Hosseinzade, J., 2008a. Biodiversity of herbaceous species in relation to physiographic factors in forest ecosystems in Central Zagros. Journal of Iranian Biology, 20(4): 375-382.

 -Mirzaei, J., Akbarinia, M., Hosseini, S.M., Tabari, M. and Jalali, GH., 2008b. Comparison of regeneration density of woody species in relation to physiographic factors and soil in Zagros forests. Journal of Pejouhesh and Sazanddeghi, 77: 16-23.

- Mohsennezhad, M., Shokri, M., Zali, H. and Jafarian, Z., 2010. The effects of soil properties and physiographic factors on plant communities distribution (Case study: Behrestagh Rangeland, Haraz). Rangeland, 4(2): 262-275.

- Mohtashamnia, S., Zahedi, GH. and Arzani, H., 2008. An investigation on synecology of semi-steppe vegetation in relation to edaphic and physiographical factors (case study: Eghlid rangelands of Fars province). Journal of Agriculture Sciences and Natural Resources, 14(6): 25-36.

- Anonymous, 2001. Management plan of forest park, Kandelat, Roudbar. Organization of Forests, Rangelands and Watershed Management, 226 p.

- Pitkanen, S., 1998. The use of diversity indices to assess the diversity of vegetation in managed boreal forest. Forest Ecology and Management, 112: 121-137.

- Pourbabaei, H. and Rostami, T., 2006. Floristic composition and plant species diversity in altitudinal classes of the managed forests, Asalem Region, Talesh, North of Iran. Ecology Environment and Conservation, 12(4): 589-598.

- Pourbabaei, H. and Poor-Rostam, A. 2009. The effect of shelterwood silvicultural method on the plant species diversity in beech (Fagus orientalis Lipsky) forest in the north of Iran. Journal of Forest Science, 55(8): 387-394.

- Pourbabaei, H. and Dado, K., 2006. Species diversity of woody plants in forests of Kelardasht, series No.1, Manzandaran. Iranian Journal of Biology, 18(4): 539-555.

- Pourbabaei, H., 2010. Statistical Ecology. Guilan University, 446 p.

- Perma, R., Shataei Joybari, S., 2010. Effect of physiographic and human on canopy cover and woody species diversity in Zagros forest (case study: protected forests, Ghalajeh, Kermanshah), Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 18(4): 539-555.

- Rahbek, C., 1997. The relationship among area, elevation and regional species richness in Neotropical. American Naturalist, 149: 875-902.

- Razavi, S.A., 2009. The effect of physiographic factors on quantitative characteristics of forest types (Case Study; Vaz Research Forest). Journal of Wood & Forest Science and Technology, 16(3): 121- 134.

- Salick, J., Anderson, J., Woo, R., Sherman, N., Cili, A. and Dorje, S. 2004. Tibetan ethnobotany and gradient analyses: Menri (Medicine Mountains), Eastern Himalayas. Millennium Ecosystem Assessment. Economic Botany, 59(4): 312-325.

- Shabani, S., Akbarinia, M., Jalali, S. GH. and Aliarab, R. A., 2010. The effect of physiographic factors on plant species diversity in forest gaps (case study: Lalis forest, Chalous). Journal of Iranian Biology, 23(3): 418-429.

- Sharifi, M. and Ghafouri, M., 2009. Fundamentals of ecology and environment problems. Jahade Daneshghahi of Mashhad press, 400 p.

- Sheikholaslami, A., Yazdian, F. and Kialashki, M., 2008. Study on cover of tree and shrub species, Kojur region (Noshahr). Journal of Pejouhesh and Sazanddeghi. 74: 175-184.

- Sohrabi, H. and Akbarinia, M., 2006. Study on plant species diversity in relation to physiographic factors in Dehsorkh, Javanroud. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 13: 294-279.

- Vaseghi, P., Ejtehadi, H. and Zahedipour, H., 2012. Study on plant biodiversity in relation to elevation and aspect variables, case study: altitudes of Kelat, Ghonabad, and Khorasan. Journal of Science, 9(3): 547-558.

- Vetaas, O. R. and Gerytnes, J. A., 2002. Distribution of vascular plant species nichness and endemic richness along the Himalayan elevation gradient in Nepal. Global Ecology and Biogeography, 11: 291-301.

- Wang, G. H., Zhou, G. S., Yang, L. M., and Li, Z. Q., 2003. Distribution, species diversity and life form spectra of plant communities along an altitudinal gradient in the northern slopes of Qilianshan Mountains, Gansu, China. Plant Ecology, 165(2): 169-181.

- Zare Chahouki, M.A., Zare Chahouki, A. and Zare Ernani, M., 2010. Effects of topographic and edaphic characteristics on distribution of plant species in Eshtehard rangelands. Journal of Range and Watershed Management, 63(3): 331-340.