بررسی‌ سازگاری‌ سه‌ گونه‌ آکاسیا به‌‌منظور تثبیت‌ بیولوژیکی‌ تپه‌های‌ شنی‌ در استان‌ خوزستان‌

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسنده

کارشناس‌ مرکز تحقیقات‌ کشاورزی‌، منابع‌ طبیعی‌ و امور دام‌ خوزستان

چکیده

در استان‌ خوزستان‌ حدود 350 هزار هکتار تپه‌های‌ شنی‌ و اراضی‌ شنزار وجود دارد. برای‌ جلوگیری‌ از حرکت‌ شن‌های‌ روان‌ طی‌ 40 سال‌ گذشته‌ با انجام‌ عملیات‌ فیزیکی - شیمیایی‌ و بیولوژیکی‌ نتایج‌ مطلوب‌ و رضایت‌بخشی‌ حاصل‌ گردیده‌ است‌ تبعات‌ مفید و متنوع‌ اقدامات‌ فوق‌ با توجه‌ به‌ سابقه‌ طولانی‌، به‌ویژه‌ برای‌ استان‌ خوزستان‌ نیاز به‌ تاکید ندارد، اما شرایط‌ موجود ایجاب‌ می‌کند که‌ در کنار اقداماتی‌ که‌ با هدف‌ حفظ‌، احیاء، تقویت‌ و اصلاح‌ خاک‌، توسعه‌ پایدار و بهره‌برداری‌ اصولی‌ انجام‌ می‌شود، با رعایت‌ جمیع‌ جوانب‌ امر، از بعد اقتصادی‌ آن‌ «Silvo-pastorall» (تعلیف‌ دام‌ و استفاده‌ از چوب‌ برای‌ مصرف‌ روستاییان‌ حاشیه‌نشین‌) نیز در برنامه‌های‌ آتی‌ مورد نظر قرار گیرد. بنابراین با استفاده‌ از نتایج‌ و مطالعات‌ سازگاری‌ انجام‌ گرفته‌ در مورد‌ تعداد قابل‌ ملاحظه‌ای‌ از گونه‌های‌ درختی‌ و درختچه‌ای‌، تعداد 3 گونه‌ آکاسیا A. farnesiana, Acacia victoriae) و (A. acuminata که‌ از درصد زنده‌‌مانی‌ بالاتریی ‌برخوردار بودند انتخاب‌ و در قالب‌ یک‌ طرح‌ آماری‌ به‌‌صورت‌ بلوک‌های‌ کامل‌ تصادفی‌ در سه‌‌ تکرار (در هر تکرار 48 اصله‌ نهال‌ به‌ فاصله‌ کاشت‌ 3*3 متر) از سال‌ 1372 به‌ مدت‌ هفت‌‌ سال‌ در شرایط‌ دیم‌ به‌ مرحله اجرا درآمد. طرز قرارگرفتن‌ بلوک‌ها عمود بر جهت‌ باد غالب‌ منطقه‌ درنظر گرفته‌ شد. مؤلفه‌های‌ درصد زنده‌مانی‌، رشد ارتفاعی‌ و قطری ‌مبنای‌ کار مورد بررسی‌ بوده‌ و نتایج‌ حاصل‌ از این‌ پژوهش‌ حاکی‌ از آن‌ است‌ که‌ گونه‌ Acacia farnesiana از لحاظ‌ بقا نسبت‌ به‌ دو گونه‌ دیگر با 62 درصد برتری‌ داشته‌ است‌. حداکثر میانگین‌ رشد ارتفاعی‌ و قطری‌ به‌ گونه ‌Acacia victoriae با 3/78 متر و 5/3 سانتی‌متر اختصاص‌ داشته‌ است‌.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Acacia Species trial in Khuzestan province of Iran for biological sand dune stabilization

نویسنده [English]

  • Mohammad Hassan Saleh Shooshtary
Forest Expert, Khuzestan Agricultural and Natural Resources Research, center, Ahwaz, I. R. IRAN.
چکیده [English]

There are about 350000 hectares of sand dunes and sandy lands in Khuzestan. During the past 40 years, different physical, chemical and biological operations were applied to stabilize these lands and the results were statisfactory. These operations were important in view point of soil conservation, environment rehabilitation and sustainable development, but not in view points of economical and social affairs. The trail was conducted to in troduce some multipurpose forest species in rainfed condition of semi-arid parts of Khuzestan and on sand dune lands. Three species of Acacia, including A. acuminata, A. farnesiana and A. victoriae were planted in 1993 under statistical design of Complete Blocks, with three replicates, at 3H3 m. spacing and against dominant wind direction. After seven years, the data were analyzed. The results showed that there were significant differences between the species. A. farnesiana had the highest percentage of survival (62%), wherease A. victoriae achieved the maximum rate of height and diameter growth (3.87 m. and 5.3 cm, respectively).

کلیدواژه‌ها [English]

  • sand dune stabilization
  • Acacia victoriae
  • A. farnesiana
  • A. acuminata
  • survival
  • Growth
  • forage
1ـ امانی‌، م. و پرویزی‌، آ‌.، 1375. تاغ‌ جنگلشناسی‌ و پرورش‌ جنگل‌ (سیلویکولتور)، انتشارات مؤسسه‌ تحقیقات‌ جنگلها و مراتع‌، شمارة‌ 149، 118 صفحه‌.
2ـ پاشایی‌، ع‌.، 1354. بررسی‌ دینامیک‌ تپه‌های‌ شنی‌ همراه‌ با تثبیت‌ بیولوژیکی‌ آنها در خوزستان‌. انتشارات‌ دانشگاه ‌شهید چمران‌، نشریة‌ شمارة‌ 10/95، 33 صفحه‌.
3ـ گرنجر، آ‌.، 1374. (کویرزایی‌) چگونه‌ مردم‌ کویر می‌سازند، چگونه‌ می‌توانند آن‌ را متوقف‌ سازند و چرا این‌ کار را نمی‌کنند. ترجمه‌ عبدالمجید ثامنی‌، انتشارات‌ دانشگاه‌ شیراز، شماره‌ 228، 169 صفحه‌.
4- روحی‌ پور، ح‌.، 1373. تعیین‌ ارتفاع‌ بحرانی‌ تپه‌های‌ شنی‌ خوزستان‌ براساس‌ «نوسانات‌ رطوبت‌ در فصول‌ مختلف ‌سال‌»، انتشارات مؤسسه‌ تحقیقات‌ جنگلها و مراتع‌، شماره‌ 112، 108 صفحه‌.
5ـ سلطانی‌ پور، م.ا‌.، 1378. مقایسه‌ جنگلکاری‌ چهارگونه‌ آکاسیای‌ بومی‌ استان‌ و تعیین‌ حداقل‌ دور آبیاری‌ مورد نیاز گونه‌ها در سال‌ اول‌ بعد از کاشت‌. تحقیقات‌ جنگل‌ و صنوبر، شماره‌ 223:‌ 148ـ109.
6ـ ملکی‌، ح‌.، 1367. جنگلها و گسترش‌ کویرهای‌ ایران‌، نشر آینده‌، 264 صفحه‌.
7ـ همتی‌، ا.، 1375. نتایج‌ نهایی‌ سازگاری‌ گونه‌های‌ اکالیپتوس‌ و آکاسیا دراستان‌ کرمانشاه‌ (قصر شیرین‌)، انتشارات مؤسسه‌ تحقیقات‌ جنگلها و مراتع‌، شماره‌ 152، 64 صفحه‌.
8- Gupta - JP; Rao- GGSN; Gupta - GN; Rao, BVR, 1983,Soil drying and wind erosion as affected by different type af shelterbelts planted in desert region of western rajesthan India. Journal of Arid management, 6(7): 53-58.
9- Ramirez - RG; Gonzalez -Rodrigueze 2- H; Mesa - MV; Rodriguez - MA. (1999). Feed value of foliage from Acacia rigidula, A.berlandieri and A.farnesiana, Journal of Applied Animal Research. 1999, 16(1): 23-32; 19 ref.
10- Roy, kaul and Gyanchand, 1973, The test include of 56 Acacias and 104 Eucalyptus species.
11- Saleen - Akhtar; Muhammad - Saleem; Mushtaq - Ahmad; Ashaq - Ahmad; Akhtar -S; saleem - M; Ahmad. M; Ahmad 1994. A Chemical evaluation of the genus Acacia of pakistan. part V.Composition of lipid classes of Acacia cyanophylla, A. tortilis and Acacia victoriae; Pakistan- Journal of Scientific and Industrial Research. 37(12): 520-523.