پیامدهای سقزگیری بر رویش قطری درختان بنه (Pistacia atlantica)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی‌ارشد جنگلداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان

2 استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان

چکیده

سقز به‌دست‌آمده از درختان بنه (.atlantica  Desf  Pistacia) به‌دلیل  نقشی که از دیرباز در گذران زندگی و تأمین معیشت جنگل‌نشینان ناحیه زاگرس داشته از اهمیت اقتصادی- اجتماعی ویژه‌ای برخوردار است. هدف این پژوهش بررسی پیامدهای برداشت سقز بر درختان بنه بوده و رویش قطری این درختان به‌عنوان نمایه‌ای در این ارزیابی بکار گرفته شده است. برای انجام این تحقیق یک توده رهاشده و یک توده در حال بهره‌برداری با شرایط فیزیوگرافی ‌مشابه در روستاهای بیوند پایین و بیوند بالا در شهرستان جوانرود، استان کرمانشاه انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. توده رهاشده در گذشته مورد بهره‌برداری قرار گرفته است، اما در 22 سال اخیر (1369 تا 1391) برداشت سقز در آن متوقف بوده است. در توده مورد بهره‌برداری، برداشت سقز از درختان بنه از گذشته تا سال انجام این پژوهش (1391) انجام شده است. برای ارزیابی رویش قطری در توده رهاشده، 18 اصله و در توده مورد بهره‌برداری16 اصله پایه نر درخت بنه که امکان برداشت نمونه رویشی از آنها وجود داشت، به‌عنوان درخت نمونه انتخاب و از هر اصله درخت، براساس روش شاین گروبر یک جفت نمونه رویشی با استفاده از مته سال‌سنج در ارتفاع 30 سانتی‌متر از یقه درخت برداشت شد. در نمونه‌های رویشی برداشت شده، رویش جاری سالانه قطری در دوره زمانی 1358 تا 1391 اندازه‌گیری شد. متوسط درصد رویش قطری در طبقات قطری و درصد رویش قطری جاری سالانه در دو بازه زمانی (1358 تا 1369 و 1369 تا 1391) محاسبه و مورد مقایسه قرار گرفت. نرمال بودن داده‌ها با استفاده از آزمون کلموگروف- سمیرنف و مقایسه درصد رویش قطری درختان بنه در توده‌های مورد بررسی با استفاده از آزمون t مستقل انجام شد. براساس نتایج بین متوسط درصد رویش قطری در طبقات قطری و درصد رویش قطری جاری سالانه درختان بنه در توده‌های مورد بررسی در بازه‌ زمانی 1358 تا 1369 که دخالت‌های انسانی در توده‌های مورد بررسی یکسان بوده است، تفاوت آماری معنی‌داری مشاهده نشد، اما اختلاف بین توده‌های مورد بررسی ازنظر متوسط درصد رویش قطری در طبقات قطری و درصد رویش قطری جاری سالانه در بازه زمانی 1369 تا 1391 که در توده رهاشده برداشت سقز متوقف بوده است، معنی‌دار می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Impact of resin exploitation on diameter increment of Pistacia atlantica Trees

نویسندگان [English]

  • Farideh Saeidizadeh 1
  • Loghman Ghahramany 2
  • Hedayat Ghazanfari 2
1 M. Sc. Forestry, Faculty of Natural Resources, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
2 Assistant Prof., Faculty of Natural Resources, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran
چکیده [English]

The historically-established exploitation of resin from wild pistachio (Pistacia atlantica Desf.) plays a great role in the socioeconomic balance and livelihood of rural communities of Zagros forest region. The objective of this study is to assess the impact of resin exploitation on diameter increment of wild pistachio. Two stands including a 4.8 ha abandoned stand (in which resin exploitation was previously ceased between 1991 and 2013) and a 9.6 ha stand (currently undergoing resin exploitation) with similar physiographic conditions were selected in the villages Bivand-bala and Bivand-paeen in Javanroud, Kermanshah province. To evaluate the diameter increment, 18 tree samples in the abandoned stand and 16 samples in the utilized stand were taken, and increment cores were extracted from each tree at the height of 30 cm using increment borer. In the increment cores, current annual radial increment (CARI) was measured for a period between 1980 and 2013. Current annual diameter increment (CADI) and its percentage (PCADI) of all diameter classes were calculated for two periods of 1980-1991 and 1991-2013. The normal distribution of the data was tested using Kolmogorov–Smirnov test. Comparing diameter increment of trees in the two stands was performed by independent-samples t test. The results indicated no significant difference in the average PCADI values between the abandoned and utilized stands during 1980-1990 (in which both stands had undergone relatively similar level of human interferences and resin extraction). The results for the period of 1991-2013 (in which resin exploitation was ceased in the abandoned stand) the average values of PCADI in diameter classes (35-60 cm) were significantly different between the two studied stands, where the abandoned stand showed higher values than the utilized stand. However, no significant difference was observed between the two stands between 1980 and 1991. Furthermore, the averages of PCADI in wild pistachio trees were significantly different for the period of 1991 to 2013 (P< 0.01).

کلیدواژه‌ها [English]

  • forest measurement
  • resin exploitation
  • annual diameter increment
  • non-timber forest product
Ahmadi Lashkenari, H., 2009. Economicals survey of non-timber use of northern Zagros Forests (Case  study: Armardeh, Baneh, Kurdistan, Iran). M.Sc. thesis, Faculty of Natural Resources, University of Kurdistan, Sanandaj, Iran, 80p (In Persian).
- Anonymus, 2010. Detailed studies of executive protection plan and develop constituencies Ghori Ghaleh Zagros forests, Sefidbarg, Pavehroud. Consulting Engineers of Iran, 360p (In Persian).
- Barnes, B.V., Zak, D.R., Denton, S.R. and Spurr, S.H., 1997. Forest Ecology. 4th ed., John Wiley & Sons, Inc. New York, 774p.
- Bordbar, S.K., Hamzehpour, M., Joukar, L. and Rayatinejad, A., 2006. Effect of conventional terbinthine exploitation on bark redress mechanism of wild Pistachio (Pistacia atlantica subsp. mutica). Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 14(2): 127- 134 (In Persian).
- Daryaei, M.G., Hoseiny, S.K., Taheri, K., Mirzaei, J. and Mazbani, A., 2010. Effect of morphological variables of Pistacia atlantica on gum and seed Production. Iranian Journal of Biology, 25(2): 303-315 (In Persian).
- Fallahchay, M.M., Firozan, A.H., Yosefei, M., Panahpour, H. and Fallahchay, S.R., 2009. Study vegetative characteristics Pistacia mutica in Mahparviz of Yasouj forests. Lahijan Journal of Life Sciences, 3(1): 29-41 (In Persian).
- Fattahi, M., 1994. Study of Zagros forests and the most important degradation factors. Published by Research Institute of Forests and Rangelands, Tehran, Iran, 63p (In Persian).
- Fattahi, M., 1995. Ecology of wild pistachio. Proceedings of the First National Seminar of Pistachio. Natural Resources Research Center of Ilam Province: 26-62 (In Persian).
- Ghazanfari, H., Namiranian, M., Sobhani, H., Marvi Mohajer, M. R., and Pourtahmasi, K., 2003. An estimation of tree diameter growth of Lebanon oak (Quercus libani) in northern Zagros forests (case study: Havareh Khol). Iranian Journal of Natural Resources, 57(4): 649- 662 (In Persian).
- Hosseini, V., Akhavan, R. and Tahmasebi, M., 2011. Effect of Pistachio (Pistacia atlantica) canopy on the spatial distribution of soil chemical characteristics (case study: Sarvabad, Kurdistan). Iranian Journal of Forest, 4(1): 13- 24 (In Persian).
- Jahanpur, F., Sohrabi, R. and Fattahi, M., 2001. Phenological study of wild Pistachio (Pistacia atlantica Desf.)  in Lorestan province. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 10(1): 256-269 (In Persian).
- Jazirehi, M.H. and Ebrahimi Rostaghi, M., 2003. Silviculture of Zagros. University of Tehran Press, 560p (In Persian).
- Karamshahi, A., Tahmasbi, M. and Najafifar, A., 2004. Study of the best method of resin extraction from Pistacia atlantica trees. Pajouhesh & Sazandegi, 66: 62-78 (In Persian).
- Marvi Mohajer, M.R., 2005. Silviculture. University of Tehran Press, Tehran, 387p (In Persian).
- Pourreza, M., Shaw, D.J. and Zangeneh, H., 2008. Sustainability of wild pistachio (Pistacia atlantica Desf.) in Zagros forests, Iran. Forest Ecology and Management, 255: 3667-3671.
- Shuraki, Y.D., Rahmani, A. and Jalimand, K., 2006. Preliminary study on reproductive tract development in seedling and plant resin and turpentine. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 14(2): 92- 99 (In Persian).
- Rostamikia, Y., Imani, A.A., Fattahi, M. and Sharifi, J., 2009. Site demands, quantitative and qualitative characteristics of wild Pistachio in Khalkhal forests. Iranian Journal of Forest and Poplar Research, 17(4): 489- 499 (In Persian).
- Zahedipour, H., Fattahi, M. and Mirdavoodi, H., 2007. Study of distribution and habitats characteristics of wild Pistachio in Markazi province: Area of Saghez mountain of Tafresh Township. Iranian Journal of Biology, 20(2): 191-199 (In Persian).